1. Những nét chính về tranh Đông Hồ

1.1. Hiểu về tranh Đông Hồ

Tranh Đông Hồ là một dòng tranh in từ ván khắc gỗ, mỗi màu sắc trên tranh được hình thành và tạo nên một tấm ván khắc gỗ. Đây là một dòng tranh dân gian Việt Nam đã có lịch sử lâu đời.

Tranh Đông Hồ được sáng tạo và phát triển bởi người dân trong làng Đông Hồ, xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Đây là một làm nghề nổi tiếng của Bắc Bộ đã giữ gìn nghề tranh Đông Hồ suốt mấy trăm năm qua.

Dựa vào nội dung chủ đề, chúng ta có thể chia tranh Đông Hồ thành 7 loại chính khác nhau bao gồm như: tranh thờ, tranh chúc tụng, tranh lịch sử, tranh truyện, tranh cảnh vật, tranh phương ngôn và tranh phản ánh sinh hoạt.

Ngày xưa, vào những dịp tết đến, xuân về, tranh Đông Hồ được bày bán khắp nơi, người ta thường mua tranh Đông Hồ để cầu cho may mắn, bình an, hạnh phúc. Với sự phát triển của thời đại ngày nay, việc giao thương buôn bán đã trở nên cực kỳ dễ dàng, người ta có thể mua tranh Đông Hồ ở khắp mọi nơi. Giờ đây, nó đã trở thành quà tặng, quà chúc phúc hay những vật kỷ niệm cho du khách nước ngoài.

1.2. Lịch sử hình thành của tranh Đông Hồ

Từ xa xưa, làng Đông Hồ vẫn được gọi với cái tên là làng Mái. Tranh Đông Hồ đã xuất hiện tại Việt Nam từ thế kỷ XVII tại ngôi làng Mái này. Những mãi đến tận cuối thế kỷ XIX đến cuối thế kỷ XX, đây mới được coi là thời kỳ phát triển cực thịnh của dòng tranh truyền thống này.

Tranh Đông Hồ được coi là một nghề cao quý trong làng. Mọi người dân trong làng Mái đều cùng nhau sáng tạo, cùng sản xuất dòng tranh đang được cực kỳ ưa chuộng này. Vào khoảng thời gian tết đến, đây là giai đoạn tranh Đông Hồ bán chạy nhất trong năm. Để có chuẩn bị đầy đủ số lượng các bức tranh này, người dân trong làng đã tất bật chuẩn bị sửa soạn, gia tăng sản xuất từ tháng 7, tháng 8 hằng năm.

1.3. Những ý nghĩa trên bức tranh Đông Hồ

Tranh Đông Hồ được coi là một tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng của vùng Bắc Bộ. Người dân trong làng đã thổi hồn vào trong đó, thể hiện đời sống, cuộc sống thường ngày của làng quê qua mỗi bức tranh.

Hầu hết, các bức tranh Đông Hồ đều là sự phác họa lại cuộc sống thường ngày của người dân trong làng với mong muốn cuộc sống ấm no, sung túc sẽ đến với họ. Các bức tranh của làng Đông Hồ chủ yếu thể hiện sự hòa thuận gia đình, tình cảm con người, đồng thời bức tranh cũng thể hiện nghị lực, ý chí của con người trong cuộc sống.

Các bức họa của tranh Đông Hồ thể hiện đa dạng các nội dung khác nhau. Phần lớn, tranh Đông Hồ sẽ miêu tả chân thực, chi tiết đời sống sinh hoạt của người dân, lao động rất bình dị, mối quan hệ tình cảm sâu sắc giữa con người với con người. Ngoài ra, bức tranh còn thể hiện những lời chúc tốt đẹp, những ước muốn bình yên, cầu phúc, cầu tài, cầu bình an.

Điều đặc biệt của dòng tranh này chính là triết lý nhân văn sâu sắc. Các bức tranh sẽ thể hiện nửa thực nửa hư, yêu cầu người xem cần có vốn kiến thức, sự hiểu biết và sâu sắc mới hiểu hết những ý nghĩa trừu tượng sâu bên trong nó. Mặc dù bức tranh mang ý nghĩa rất trừu tượng, sâu sắc nhưng màu sắc bức tranh rất dí dỏm, hài hước, đây chính là nét cực kỳ độc đáo của bức tranh.

2. Những nét độc đáo của dòng tranh Đông Hồ

Tranh Đông Hồ là một dòng tranh cực kỳ cao quý. Nếu chúng ta so sánh với các dòng tranh hiện nay, có thể nó không có giá trị cao về mặt tiền bạc nhưng lại thể hiện đậm nét giá trị truyền thống của dân tộc Việt. Sau đây là các phương diện tạo nên sự chân quý của dòng tranh này.

2.1. Giấy vẽ của bức tranh

Để có thể làm nên một bức tranh đẹp và đặc sắc, giấy vẽ chính là yếu tố đặc biệt của dòng tranh Đông Hồ. Không với giấy vẽ được bày bán trên thị trường, để làm giấy vẽ, người dân trong làng đã kỳ công tạo ra từ vỏ sò điệp.

Để có thể loại giấy này, đầu tiên người dân sẽ phải nghiền nát những vỏ sò đã được chọn lọc kỹ càng từ ngoài biển. Sau đó, họ sẽ trộn bột sò này vơi hồ rồi dùng lá thông để quét lên giấy một cách cẩn thận để tạo nên những đường nét đặc sắc ở trên bức tranh.

Không chỉ vậy, để tạo nên những nét hồn trong từng bức tranh, người dân còn phải chọn lựa những bức tranh trắng tinh khôi, có pha một chút ánh nhũ lấp lánh để tạo nên nét đặc sắc của bức tranh.

2.2. Ván khắc in

Điều đặc biệt của tranh Đông Hồ không chỉ nằm ở giấy vẽ mà còn ở ván khắc tạo nên bức tranh. Ván khắc in sẽ được chia làm 2 loại là ván in nét và ván in màu.

Về ván in nét, người dân làng Đông Hồ đã phải tìm kiếm và chọn lựa gỗ thị hoặc gỗ thừng mực để tạo nên loại ván này. Điểm nổi bật của gỗ thị chính là có thớ đa chiều, vừa mềm, vừa dai, vừa dễ khắc. Do đó, người dân có thể khắc lên gỗ những nét gọn, mạnh, tinh vi, đồng thời ván in cũng mềm để in tranh. Để khắc lên miếng gỗ, người dân sẽ phải dùng dùi đục, làm bằng thép cứng mới có thể tạo nên như ý muốn của mình.

2.3. Màu sắc tự nhiên

Để làm nên màu sắc của dòng tranh Đông Hồ, người dân sẽ phải chọn lựa các nguyên liệu từ thiên nhiên, không có pha hóa chất để không gây tổn hại với sức khỏe con người. Đây cũng là nét độc đáo của dòng tranh Đông Hồ.

Màu sắc của tranh Đông Hồ được làm tự nhiên như hoa hòe để tạo nên màu vàng, là chàm hoặc cây gỉ hồng để làm nên màu xanh, màu đen từ lá tre, màu đỏ từ cây gỗ vàng,… Tùy theo từng nội dung hay ý tưởng mà những người họa sĩ của làng Đông Hồ sẽ tô màu sắc đậm nét khác nhau. Do vậy, các màu sắc của dòng tranh này rất đơn giản nhưng cũng tạo sự bình dị, độc đáo khác thường. Có lẽ cũng vì điều này, người dân từ khắp bốn phương cũng yêu bởi nét bình dị của nó.

2.4. Bố cục rõ ràng

Các mảng màu, bố cục trong tranh được chia ra rất rõ ràng, rành mạch. Mặc dù, nội dung bức tranh rất giản dị, đời thường nhưng vì thế mà người dân bỏ qua sự chau chuốt, tinh tế. Đây chính là nét nổi bật của bức tranh. Cũng bởi sự cách phân chia bố cục này, mà bức tranh đã được chứng nhận bởi UNESCO về Di sản Văn hóa Phi vật thể.

2.5. Nguy cơ của dòng tranh Đông Hồ

Đứng trước thời đại phát triển của công nghệ, tranh Đông Hồ đang có nguy cơ bị mai một. Nhu cầu của người dân đang có sự thay đổi, sản phẩm tranh Đông Hồ không còn được ưa chuộng như trước. Điều này đã khiến người dân làng Đông Hồ đã chuyển dần sang làm vàng mã.

Theo đánh giá của giới nghệ thuật, tranh Đông Hồ đã không còn mang sự hồn nhiên, chất phác như xưa, màu sắc trong tranh đã dần chuyển sang màu công nghiệp để tiết kiệm chi phí. Các bản khắc cũng dần trở nên thô, sơ sài, không còn tinh tế như bản cổ. Một số bản khắc còn mất đi chữ Nôm, chữ Hán, vốn là cấu trúc đặc biệt làm nên bức tranh.

Hiện nay, nghề tranh Đông Hồ đang tồn tại cực kỳ yếu ớt. Cả làng Đông Hồ chỉ còn tồn tại 3 người nhưng đây đều là những người cao tuổi. Đứng trước nguy cơ này, lãnh đạo tỉnh, địa phương đã có những biện pháp thiết thực để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dòng tranh Đông Hồ.

Xem thêm: Tranh 3D là gì? Có nên sử dụng tranh 3D để trang trí hay không?

Như vậy, tranh Đông Hồ là một dòng tranh nghệ thuật mang đậm nét văn hóa dân gian Việt Nam, nhưng với sự phát triển của thời đại, dòng tranh đang có nhiều nguy cơ bị mai một. Mong rằng, với những lời chia sẻ của vieclam123.vn, các bạn đã hiểu tranh Đông Hồ là gì và cùng admin chung tay giữ gìn bản sắc dân tộc Việt.