1. Trà đạo Nhật Bản là gì? Tìm hiểu về nghệ thuật thưởng trà của người Nhật

1.1. Trà đạo Nhật Bản là gì?

Trà đạo Nhật Bản là tên gọi của nghệ thuật thưởng trà trong tinh hoa văn hóa Nhật Bản. Đây cũng là một bộ phận trong Omotenashi truyền thống của người Nhật.

Omotenashi có thể hiểu là hết lòng chăm sóc khách, chính là thuật ngữ để chỉ lễ nghĩa và sự hiếu khách của người Nhật. Trà đạo có nguồn gốc từ việc chuẩn bị độ uống để mời khách. Dần dần, người Nhật đã phát triển và nâng tầm hoạt động này lên mức trở thành nghệ thuật trong ẩm thực, sau này gọi là trà đạo.

Nghệ thuật trà đạo bao gồm rất nhiều thao tác và quy tắc phức tạp, cần phải được thực hiện chuẩn và đúng thứ tự. Trong tiếng Nhật, trà đạo gọi là sado hoặc chanoyu. Otemae là tên gọi của nghệ thuật pha matcha, bao gồm công đoạn chuẩn bị và công đoạn pha trộn bột trà.

Những buổi tụ họp cùng nhau thưởng thức trà được gọi là chakai, trong những dịp có tính chất trang trọng hơn thì người ta sử dụng tên gọi chaji. Ngoài ra, trà đạo cũng có một phiên bản khác thay vì sử dụng bột matcha thì người ta sử dụng lá trà. Phiên bản này được gọi là senchado.

Cùng với nghệ thuật cắm hoa kado và nghệ thuật thưởng hương kodo thì nghệ thuật trà đạo sado cũng được xem như một môn nghệ thuật cổ điển thể hiện tinh hoa trong văn hóa Nhật Bản.

1.2. Nguồn gốc của trà đạo Nhật Bản

Người ta cho rằng trà đạo có nguồn gốc từ Thiền tông Phật giáo. Năm 815, khi nhà sư Eichu từ Trung Quốc trở về Nhật đã mang theo bí quyết thưởng trà của người Trung Quốc. Nhà sư đã dâng lên Thiên hoàng Saga một loại đồ uống có tên gọi là sencha. Thiên hoàng Saga ngay lập tức ưa thích món trà này và ra lệnh xây dựng các đồn điền trồng trà tại vùng Kinki. Sau này, trà được sử dụng phổ biến hơn bởi cả giới quý tộc Nhật Bản. Dần dần, pha trà và thưởng trà ngày càng được hoàn thiện hơn và trở một thói quen tao nhã trong giới quý tộc.

Những năm 1336 – 1573 thời kỳ Muromachi, nhận thức thẩm mỹ được nâng lên tầm cao mới và trà đạo cũng trở thành một môn nghệ thuật. Nói đến trà đạo thì công lao lớn nhất có lẽ thuộc về Senno Rikyu với triết lý thưởng trà là để trân trọng mọi cơ duyên gặp gỡ bởi khi trôi qua rồi thì sẽ không thể lấy lại được nữa. Sen no Rikyu cũng là người đóng góp công lớn trong hoàn thiện nghệ thuật trà đạo Nhật Bản với tư tưởng đưa 4 nguyên tắc hòa, kính, thanh, tịnh vào trong trà đạo.

1.3. Nghệ thuật thưởng thức trà trong trà đạo Nhật Bản

Như vậy, trong phần trước chúng ta đã tìm hiểu trà đạo Nhật Bản là gì và nguồn gốc của nghệ thuật thưởng trà. Trong phần này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết hơn về cách thưởng trà khi tham gia một buổi tiệc trà tại Nhật Bản nhé!

1.3.1. Cách ngồi trong phòng trà

Khi bước vào phòng trà đạo thì bạn cần thay đôi tất chân mình đang sử dụng bằng một đôi tất trắng mới tinh, sạch sẽ được gọi là tabi. Sau khi thay tất xong thì bạn cần dựa theo vai trò của mình để ngồi vào vị trí thích hợp. Nếu bạn là khách mời thì hãy ngồi ở phần rìa của căn phòng và để trống khoảng giữa. Vị trí của người biểu diễn trà đạo là ở hướng đối diện với khách mời gần cửa ra vào.

Tất cả những người tham gia tiệc trà (chakai) đều phải ngồi theo tư thế ngồi thiền hoặc ngồi như quỳ. Tư thế này trong tiếng Nhật được gọi là seiza. Nếu như bạn chưa quen với tư thế này và đang tham gia tiệc trà dành cho người mới bắt đầu thì có thể ngồi xếp bằng cho thoải mái.

Trong khi chờ đợi người biểu diễn pha trà thì những phần bánh kẹo ngọt (wagashi) sẽ được những cô gái mặc kimono mang ra để mời khách. Lưu ý là không thể vừa ăn bánh vừa uống trà đâu nhé! Bánh và trà sẽ được thưởng thức ở những thời điểm khác nhau. Người đầu tiên sẽ được mời bánh trước, sau đó lần lượt đến những người tiếp theo.

Bánh được để trên một chiếc đĩa to, khi được mời thì mỗi vị khác sẽ gặp một miếng ra và để lên một miếng giấy trắng được gọi là kaishi. Kaishi sử dụng như miếng giấy lót bánh chứ không phải giấy lau miệng đâu nhé. Sau khi lấy bánh từ đĩa thì cần ăn nhanh chóng và ăn hết chứ không để chừa lại. Ăn xong thì gấp gọn giấy lại rồi cho vào túi.

Sau khi khách trà ăn bánh xong, các cô phục vụ mặc kimono sẽ mang trà đến mời từng vị khách. Trà sử dụng trong tiệc trà là trà xanh. Người pha trà sẽ sử dụng chổi chuyên dụng để đánh tan bột match trong nước. Sau đó trà sẽ được phục vụ cho từng vị khách.

1.3.2. Cách uống trà trong tiệc trà

Khách tham gia tiệc trà nhận trà từ các cô phục vụ mặc kimono. Khi nhận trà cần phải kính cẩn cúi đầu để cảm ơn. Tiếp theo, khách sẽ quay sang phía người ngồi bên tay phải của mình (người đã được mời trà trước đó) và nói “Xin mời ông dùng thêm một tách nữa” (tất nhiên là nói bằng tiếng Nhật nhé). Sau đó khách tiếp tục quay sang người ngồi bên tay phải của mình và nói “Tôi xin phép uống trà trước”. Sau đó mới uống trà.

Có một điểm khá thú vị đó là trước khi uống trà bạn cần phải xoay tách trà một vòng để tránh chạm môi vào phần chính diện của tách trà và đặt môi vào vị trí không có hoa văn trang trí để uống. Nguyên nhân là vì khi mời trà thì những cô phục vụ mặc kimono đã quay phần chính diện của tách trà về phía bạn. Sau khi uống xong bạn cũng cần lau nhẹ vành của cốc trà tại vị trí uống.

2. Tìm hiểu về các bước pha trà trong trà đạo Nhật Bản

Các bước pha trà trong trà đạo Nhật Bản khá cầu kỳ, tuy nhiên chính điều đó lại làm nên hương vị tuyệt vời của chén trà xanh.

- Bước 1: Chuẩn bị nước pha trà

Nước pha trà phải là nước tinh khiết, giữ ở nhiệt độ 80 – 90 độ C. Người Nhật không sử dụng nước sôi 100 độ C vì cho rằng nước sẽ làm mất đi hương vị nguyên bản của trà.

- Bước 2: Làm ấm các dụng cụ pha trà bằng cách tráng tất cả các dụng cụ qua nước sôi, vừa giúp đảm bảo vệ sinh vừa giúp trà thấm vị hơn.

- Bước 3: Bỏ trà vào ấm

Người ta sử dụng một dụng cụ có dạng thanh tre gọi là chashaku để lấy trà cho vào ấm. Không được lấy trà ở giữ hũ đựng mà phải lấy trà ở sát vách hũ.

- Bước 4: Pha trà

Nước trà nhiều hay ít tùy thuộc vào từng loại trà và sự am hiểu về từng loại trà của người pha trà. Chỉ cần làm sai lệch đi một chút thì sẽ không có được hương vị chuẩn của loại trà đó.

- Bước 5: Hòa tan

Người pha trà sử dụng một dụng cụ có tên là chasen để khuấy đều nước và bột trà theo một chiều. Cần chú ý giữ tiết tấu khuấy và lực tay đều đặn từ khi bắt đầu đến khi kết thúc.

Sau khi pha trà xong thì có thể bắt đầu thưởng trà. Người Nhật thường ăn một miếng bánh hoặc một viên kẹo trước khi thưởng trà để giúp tăng thêm hương vị cho trà.

Trên đây, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu trà đạo Nhật Bản là gì và nghệ thuật thưởng trà của người Nhật. Để có được một buổi thưởng trà trọn vẹn và đúng nghĩa thì cần phải chuẩn bị rất nhiều thứ, từ bộ dụng cụ pha trà, bột trà, trà thất, trà viên cũng như là bài trí không gian thưởng trà. Chính sự cầu kỳ này đã tạo nên nét đặc sắc và đặc trưng riêng biệt của nghệ thuật trà đạo Nhật Bản.