1. Nhạc thính phòng là gì?

Không giống với các dòng nhạc sân khấu hay giao hưởng vốn được biểu diễn ở tại những không gian rộng lớn, nhạc thính phòng lại chỉ phù hợp để biểu diễn trong  không gian nhỏ. 

Nguyên tắc biểu diễn ban đầu của thể loại nhạc này chỉ biểu diễn trong phạm vi gia đình. Thành phần của buổi biểu diễn nhạc thính phòng là nhạc công cũng được hình thành từ nguyên tắc này. 

Ngoài không gian gia đình, nhạc còn được chơi tại những căn phòng riêng chuyên dụng để thưởng thức âm nhạc của giới quý tộc phương Tây. Trong căn phòng đó được tranh bị đầy đủ vật dụng, nhạc cụ để giúp nâng cao tính nghệ thuật của âm nhạc.

Hiểu sâu hơn vì sao nhạc thính phòng lại có nguyên tắc tổ chức biểu diễn bắt nguồn từ không gian nhỏ trong gia đình hay trong phòng thưởng thức âm nhạc riêng. Đó chính là bắt nguồn từ ý tưởng và cách gọi tên của dòng nhạc này,. Trong tiếng Anh, nhạc thính phòng có tên là chamber music, trong đó chamber mang nghĩa gian buồng. Nó được chuyển ngữ từ để gắn với loại nhạc này. 

2. Đặc điểm, nguồn gốc ra đời thể loại nhạc thính phòng

2.1. Nhạc thính phòng và đặc điểm

Tính nghệ thuật lớn làm cho nhạc thính phòng mang trong nó khá nhiều đặc điểm riêng biệt so với các dòng âm nhạc đại chúng. Sự riêng biệt làm nên nét đặc sắc cho thể loại nhạc này song không phải ai ngay từ đầu cũng có thể cảm thụ được ý nghĩa, giá trị và cái hay của nó. Phải cảm nhận được sự sâu lắng trong lời ca, sự du dương trầm mặc trong những nốt nhạc thi người nghe mới có thể ghi nhớ mãi giai đoạn cũng như có cảm hứng yêu thích nhạc thính phòng. 

Tận dụng đặc điểm về sự sâu lắng, nhạc thính phòng thường được con người sử dụng trong quán cafe, biểu diễn tại phòng trà. 

Âm nhạc thính phòng có đặc tính cân bằng các yếu tố, cụ thể nó cân bằng được những giọng nhạc với nhau, nhạc cụ với nhau. Đặc biệt, để làm nổi bật màu sắc thính phòng, nhà soạn nhạc sẽ lưu ý hơn cả đến việc phân biệt bè chính và bè đệm.

Tiếp theo, đặc điểm thứ hai của nhạc thính phòng đó là có sự tinh tế, lời lẽ cô đọng trong từng giai điệu, len lỏi tới từng nhịp điệu, ngữ điệu và phương thức biểu cảm. Nhạc thính phòng được đòi hỏi về sự chân thực, tự nhiên nhưng phải hết sức sâu lắng, mang tính nghệ thuật cao.

Dòng nhạc thính phòng rất chú trọng việc đưa hình tượng nghệ thuật đa dạng vào trong chủ đề âm nhạc. Thể loại này có ưu thế lớn mạnh đối với việc biểu cảm, bộc lộ trữ tình sâu lắng. Do đó nó có sức khơi dậy sự tinh tế, nhạy cảm nhất bên trong tâm hồn.

2.2. Nguồn gốc hình thành và sự phát triển của nhạc thính phòng

Thuật ngữ miêu tả thể loại nhạc thính phòng vốn đã xuất hiện từ thời Trung Cổ, thế nhưng phải tới tận thời điểm cuối thời Phục Hưng thì nó mới được tìm thấy ý nghĩa rõ ràng, cũng được nhiều người yêu thích.  

Âm nhạc thính phòng đã trải qua nhiều phong cách khác nhau, liên tục biến đổi để có thể hoàn thành sứ mệnh đáp ứng đầy đủ nhu cầu thưởng thức âm nhạc của xã hội. Đồng thời, sự biến đổi không ngừng của thể loại còn làm gia tăng sự tiếp cận đối với từng giai đoạn khác nhau trong dòng chảy lịch sử của văn hóa, của nhân loại.

Mô tả về quá trình phát triển này một cách chi tiết như nội dung chia sẻ bên dưới.

2.2.1. Giai đoạn đầu của sự ra đời, bắt đầu phát triển

Nhạc thính phòng ra đời vào thời kỳ Trung cổ và đầu Phục hưng. Nhạc cụ dùng chủ yếu để làm phần đệm âm thanh cho người biểu diễn bài hát. Những người đánh đàn dây sẽ trực tiếp thưởng thức giai điệu mà ca sĩ hát để chơi đàn cho chuẩn. Còn có những bản nhạc hòa tấu chỉ đơn thuần chơi những nhạc cụ hết sức cơ bản theo phong cách phối ngẫu. 

Những nghiên cứu về âm nhạc đã từng đưa ra khẳng định rằng nhạc thính phòng vốn được khởi nguồn từ tác phẩm âm nhạc được chơi bởi nhạc cụ với số lượng quy định từ một cho tới năm nhạc cụ.

Đến giai đoạn Baroque, nhạc thính phòng vẫn chưa được chính thức công nhận là một thể loại âm nhạc riêng. Nói cách khác nó chưa có được một danh tính cụ thể nào. 

2.2.2. Giai đoạn phát triển ở nửa sau thế kỷ 18

Thời điểm này, người dân bắt đầu có những chuyển biến về thị hiếu thưởng thức âm nhạc. Có nhiều nhà soạn nhạc tài năng xuất hiện với phong cách mới lạ mà người ta gọi là phong cách Galant mang đặc điểm mỏng hơn về tiết tấu và âm thanh cũng êm dịu hơn rất nhiều.

Bên cạnh đó, âm nhạc cũng xuất hiện thêm hình thức mới là Serenade thuộc thể loại thính phòng. Có một số nhà bảo trợ do có tình yêu vô cùng đặc biệt đối với dòng nhạc đó cho nên họ không ngại bỏ tiền để mời nhạc sĩ đường phố đủ để họp mặt nhau và tạo nên buổi hòa nhạc chơi ở dưới ban công vào mỗi tối.

2.2.3. Giai đoạn Beethoven

Lịch sử truyền lại câu chuyện gắn liền với người nhạc sĩ Beethoven vô cùng lừng danh khi ông đã có một cú vượt ngoạn mục trong thị trường âm nhạc lúc bấy giờ. Danh tiếng ông mang chính là một đại nhạc sĩ lớn của cả phương Tây. Ông cũng có nhiều đóng góp lớn để biến đổi âm nhạc đặc thù dần mang màu sắc của nhạc thính phòng, giúp dòng nhạc này bước sang một trang sử mới, mà ở đó có tất cả mọi sự mới mẻ, lạ lẫm và vô cùng độc đáo, giàu sức cuốn hút về nhiều mặt, bao gồm cả nội dung âm nhạc lẫn kỹ thuật biểu diễn. Sức lôi cuốn đến từ vẻ mới lạ đó đã dần định hình rõ màu sắc của nhạc thính phòng. Không những thế nó còn đánh dấu sự nâng tầm của thể loại nhạc này.

Maynard Solomon đánh giá rằng các tác phẩm của Beethoven chính là một mô hình đối kháng với chủ nghĩa lãng mạn ở thế kỷ 19. 

Ngay từ tác phẩm đầu tay là bản Piano Trios, Op. 1, Beethoven đã ngay lập tức được công nhận là một nhà soạn nhạc thiên tài. Lúc ấy, ông cũng mới tròn 22 xuân xanh nhưng những gì người ta cảm nhận được từ trong tác phẩm của ông lại là một khuôn mẫu rất cổ điển, tuân thủ rất nghiêm ngặt các quy định sáng tác. 

Những tài sản âm nhạc quý giá mà Beethoven để lại cho nhân loại gồm có 5 bộ ba dây, 8 bộ ba piano, 2 bộ dây cùng với nhiều bản hòa tấu với gió rất nổi tiếng. Ngoài ra, Beethoven còn sáng tác 10 bản sonata để phục vụ cho cây đàn violin và piano, 5 bản sonata cho piano và Cello.

2.3. Tóm lược chặng hành trình lịch sử của nhạc thính phòng

Thời kỳ ra đời là thời trung cổ tuy nhiên phải đến giữa thế kỷ XVII, người ta mới có thể định hình một cách rõ ràng nhất về mặt thể loại, cũng bắt đầu những bước phát triển từ đó. Những tác phẩm nhạc thính phòng đầu tiên ra đời phải kể tới cái tên tiêu biểu bậc nhất đó là bản nhạc của Nicolo Vitrentino – L’antica musica ridotta alla moderna.

Bước vào cuối thế kỷ 17, đầu 18, nhạc thính phòng có bước tiến mạnh mẽ với nhiều loại hình hơn và các loại hình được chơi cho các nhạc cụ khác nhau. 

Giữa thế kỷ 18, người ta đã phân biệt rạch rõ nhạc thính phòng dành cho khí nhạc và nhạc dành cho giọng hát. Và thể loại đỉnh cao nhất ở giai đoạn này trong dòng nhạc thính phòng đó chính là tổ khúc Sonate. 

Đến nửa sau thế kỷ 18, nhiều thể loại khác nhau trong âm nhạc thính phòng ra đời, góp cho bức tranh âm nhạc thêm đa dạng và phát triển sôi động hơn. Không chỉ có độc tấu mà âm nhạc thính phòng từ cổ điển đến bản giao hưởng đã có song tấu và nhiều hơn thế.

Ra đời thêm nhiều nhóm để phục vụ cho đàn dây. Qua đó, nhạc thính phòng đã tiếp cận đến gần hơn các cung bậc cảm xúc, giá trị nghệ thuật sâu sắc nhất. Vậy nên dòng nhạc đã thu hút nhiều sự quan tâm và cũng tạo ra nhiều người nhạc sĩ thiên tài như Beethoven, Mozart, Ludwig, …

Hiện nay, hình thức âm nhạc cổ điển, bán cổ điển được nghiên cứu phát triển. Ngoài ra nhạc thính phòng cũng được kết hợp cùng nhiều loại âm nhạc quần chúng tạo nên sự mới lạ vô cùng.