1. Tổng quan về kinh tuyến và các khái niệm liên quan

1.1. Bạn hiểu khái niệm kinh tuyến là gì? 

Trong địa lý, kinh tuyến được đề cập rất nhiều khi nói về Trái đất hay bất kì các vấn đề tiếp giáp liên quan, đều chú ý đến kinh tuyến. Vậy bản chất kinh tuyến là gì? 

Kinh tuyến được hiểu là một nửa đường tròn nằm trên bề mặt Trái Đất, nối liền hai Địa cực với nhau, có chỉ hướng Bắc- Nam và cắt nganh góc với đường xích đạo. Đường kinh tuyến sẽ có độ dài khoảng 20.000 km và bao gồm nhiều đường kinh tuyến khác nhau: 

- Đường kinh tuyến từ là đường kinh tuyến nối liền hai cực từ với nhau. 

- Đường kinh tuyến địa lý: là những đường kinh tuyến nối liền hai Địa cực với nhau.

- Đường kinh tuyến họa đồ: là các đường kinh tuyến được vé trực tiếp trên bản đồ. 

1.2. Các khái niệm liên quan tới kinh tuyến là gì? 

1.2.1. Kinh tuyến gốc 

Kinh tuyến gốc hay còn gọi là đường kinh tuyến 0 độ, nó chạy qua đài quan sát thiên văn tại Greenwich, phía Nam thủ đô Luân Đôn của nước Anh. Và Trái Đất được chia thành Bán cầu Đông và Bán cầu Tây là do mặt phẳng của kinh tuyến 0 độ và kinh tuyến 180 độ tạo ra.

 Các đường kinh tuyến nằm ở bên trái của đường kinh tuyến gốc là kinh tuyến Tây còn các đường nằm ở bên phải đường kinh tuyến gốc gọi là kinh tuyến Đông. Các đường kinh tuyến gốc cũng có độ dài bằng các đường kinh tuyến khác, khoảng 20.000km.

Có tất cả 360 kinh tuyến, dựa vào kinh tuyến người ta sẽ chia Trái Đất thành 12 múi giờ như hiện nay. 

Người ta thường dùng “kinh tuyến số 0” làm mốc để vẽ các bản đồ và dùng để tính toán tọa độ địa lý nhất là đối với các nhà hàng hải và các nhà địa lý nước Anh. 

1.2.2. Kinh tuyến trục 

Tất cả chúng ta đều biết rằng Trái Đất có hình cầu cho nên các bản vẽ thiết kế xây dựng, các bản đồ địa hình hay bản đồ tìm phương hướng… đều được thể hiện qua một mặt giấy phẳng. Tuy nhiên để có thể làm như vậy, người ta phải chiếu mặt đất lên một mặt phẳng thông qua phép chiếu Gauss Krugher. Đây được gọi là phép chiếu hình trụ ngang đồng dư. Để thực hiện biểu diễn Trái Đất trên một mặt phẳng, người ta đã lồng Trái Đất vào một hình trụ ngang, đường kính của hình trụ sẽ bằng đúng đường kính Trái Đất. 

Khi đó Trái Đất sẽ tạo ra tiếp xúc với khối trụ này và giao của mặt trụ sẽ là một đường tròn- kinh tuyến trục. Kinh tuyến trục đi qua cả hai cực của Trái Đất.

Việc xác định kinh tuyến trục sẽ dựa trên kinh tuyến, từ đó việc ghi nhớ kinh tuyến trục sẽ dễ dàng hơn. 

1.2.3. Kinh tuyến Tây

Việc xác định kinh tuyến Tây cũng sẽ được dựa trên kinh tuyến gốc, từ đó giúp dễ dàng xác định được các kinh tuyến Đông và Tây. 

- Kinh tuyến Đông: được xác định là những đường kinh tuyến nằm bên phải đường kinh tuyến gốc.

- Kinh tuyến Tây: sẽ ngược lại với các đường kinh tuyến Tây, là những đường kinh tuyến nằm bên trái đường kinh tuyến gốc. 

Ngoài kinh tuyến, còn có rất nhiều những kinh tuyến khác liên quan dựa trên khái niệm kinh tuyến sẽ dễ dàng xác định các kinh tuyến khác. Các đường kinh tuyến này đều sẽ có công dụng gần giống nhau và có mối liên hệ với nhau khá lớn. 

Đặc biệt một “người bạn” luôn đi bên cạnh kinh tuyến không tách rời. Đó chính là vĩ tuyến. Nhờ vào cả hai đường này mà con đã khám phá và thực hiện được rất nhiều điều thú vị về Trái Đất. 

2. Công dụng của đường kinh tuyến 

Kinh tuyến có tầm quan trọng nhất trong việc xác định định vị trên bản đồ, biểu thị một cách thuận tiện bất kì vị trí nào được xác định trên bản đồ.

Đặc biệt vị trí đường kinh tuyến chính xác sẽ hỗ trợ rất nhiều dành cho việc sử dụng máy bay bay qua các vùng biển rộng lớn, sa mạc hay những nơi rừng rậm. Do đó việc xác định phương hướng dựa vào đường kinh tuyến sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho con người biết được các vị trí chính xác hơn để tránh xảy ra những sự cố lạc đường hay nguy hiểm hơn là việc gặp những sự cố bất ngờ mà không thể kiểm soát đôi khi sẽ dẫn đến thiệt mạng. 

3. Cách xác định đường kinh tuyến trên bản đồ 

3.1. Một số quy ước cần nắm trước khi xác định kinh tuyến trên bản đồ 

- Thể theo quy ước, phần trung tâm sẽ là phần chính giữa của bản đồ. 

- Đầu trên của kinh tuyến sẽ chỉ hướng Bắc, đầu dưới sẽ chỉ hướng Nam. 

- Đầu bên phải của kinh tuyến sẽ chỉ hướng Đông và đầu bên trái là chi hướng Tây. 

Tuy nhiên đối với một số bản đồ sẽ không có hệ thống kinh tuyến thì bạn sẽ xác định kinh tuyến như sau: Từ mũi tên chỉ hướng Bắc trên bản đồ sẽ xác định hướng Bắc trước sau đó  sẽ có thể xác định được các hướng còn lại. 

3.2. Xác định kinh tuyến trên bản đồ 

Từ cực Bắc cho tới cực Nam có thể vẽ được rất nhiều nửa đường tròn, đó chính là kinh tuyến. Điểm xuất phát của đường kinh tuyến sẽ được xác định là đường kinh tuyến chạy qua đài thiên văn Calini ở vùng ngoại ô Đông Nam London nước Anh. Đây được coi là điểm xuất phát chung để tính toán cho toàn bộ các đường kinh độ trên thế giới. 

Nếu tính từ đường này, hướng về phía Đông và phía Tây đều chia là 1800, hướng về phía Đông gọi là kinh Đông, ngược lại hướng về phía Tây gọi là kinh Tây. Vì thế 180 độ kinh Đông và 1800 kinh Tây trên thực tế sẽ nằm cùng trên một đường thẳng, thường được gọi là kinh tuyến 180 độ. Khi xác định trên bản đồ đường dùng để phân chia sự biến đổi ngày tháng quốc tế thì sẽ lấy đường này làm đường chuẩn cơ bản. Nên khi nói đến bất kỳ một điểm kinh độ nào thì bạn sẽ dễ dàng tìm thấy vị trí của nó trên bản đồ. 

Một cách khác dùng để xác định kinh độ của một khu vực đó là thực hiện quan sát số độ hiện trên bầu trời mà sao Bắc cực cao hơn mặt đất là có thể xác định sơ lược về kinh độ, bởi có thể sử dụng kinh độ chênh lệch múi giờ của giờ địa phương so với giờ thế giới để tính toán ra kinh độ một cách cụ thể. Thời gian chênh lệch một giờ thì kinh độ sẽ chênh lệch nhau 45 độ. Do đó dựa vào điều này người ta cũng sẽ dễ dàng tìm ra vị trí trên bản đồ. 

Có thể thấy được vai trò lớn nhất của kinh độ chính là việc xác định được phương hướng và vị trí phục vụ cho nhu cầu của con người. Việc tìm kiếm được chính xác tọa độ cũng cần phải dựa trên khả năng xem bản đồ và sự tính toán của con người một cách tỉ mỉ, chính xác. 

Qua bài viết kinh độ là gì, vieclam123.vn mong rằng bạn đã nắm được một vài thông tin về kinh độ, đặc biệt là việc xác định vị trí của nó dễ dàng, nhanh chóng trên bản đồ khi đọc bất chợt một vị trí nào trên bản đồ. Nếu còn câu hỏi gì thắc mắc hay những thông tin nào thú vị thì hãy nhanh chóng để lại dưới phần comment để chúng mình kịp thời nắm bắt và giải đáp ngay nhé.