1. Công nghiệp thực phẩm là gì?

Công nghiệp thực phẩm là một ngành có vai trò quan trọng đối với cuộc sống của tất cả chúng ta. Công nghiệp thực phẩm bao gồm hoạt động sản xuất lương thực, chế biến thực phẩm và bảo quản thực phẩm.

Ngành công nghiệp thực phẩm là ngành có phạm vi rộng và bao gồm rất nhiều hoạt động nhỏ trong đó. Công nghiệp thực phẩm có thể được tiến hành theo quy mô hộ gia đình kiểu truyền thống, hoặc cũng có thể được tiến hành quy mô lớn trong các công xưởng hoặc nhà máy với máy móc và quy trình hiện đại.

Hoạt động trong ngành công nghiệp thực phẩm bắt đầu từ trồng trọt, chăn nuôi… cho đến các quy trình chế biến thực phẩm tươi sống, thực phẩm đóng hộp. Bên cạnh đó, công nghiệp thực phẩm cũng bao gồm cả các hoạt động buôn bán, phân phối thực phẩm và các hoạt động nghiên cứu.

2. Các quy trình sản xuất trong công nghiệp thực phẩm

Trong phần trước chúng ta đã cùng tìm hiểu và biết được công nghiệp thực phẩm là gì và phạm vi của ngành này. Có thể nói công nghiệp thực phẩm là ngành có phạm vi rất rộng và bao gồm nhiều quy trình. Xét về tổng quan thì công nghiệp thực phẩm có 3 quy trình lớn là: Sản xuất lương thực, chế biến thực phẩm và bảo quản. Trong mỗi quy trình này lại có nhiều quy trình nhỏ hơn.

2.1. Quy trình sản xuất lương thực

Sản xuất lương thực ở đây được biểu hiện cụ thể ở các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi các loại thực vật và động vật nhằm cung cấp nguồn nguyên liệu tươi cho ngành công nghiệp thực phẩm.

Sản xuất lương thực là quy trình đầu vào quan trọng quyết định chất lượng của sản phẩm sau khi chế biến. Nguyên liệu đầu vào sạch, tươi ngon thì sản phẩm chế biến ra sẽ đạt được chất lượng tốt nhất. Chính vì thế mà hoạt động sản xuất lương thực ngày càng được chú trọng nhiều hơn, đặc biệt là trong hoàn cảnh ô nhiễm toàn cầu đang ở mức cao và con người ngày càng quan tâm nhiều hơn đến các vấn đề về sức khỏe.

Trước đây, ngành công nghiệp thực phẩm phụ thuộc chủ yếu vào các hoạt động chăn nuôi, trồng trọt và đánh bắt tại địa phương. Điều này đôi khi dẫn đến một số vấn đề về nguồn cung nguyên liệu đầu vào có thể gây ra những xáo trộn nhất định.

Tuy nhiên, hiện nay nhờ sự phát triển của khoa học công nghệ, máy móc được vận dụng nhiều hơn vào trong sản xuất thực phẩm, kết hợp với đó là quy trình chế biến thực phẩm cũng được cải tiến rất nhiều. Vì vậy mà áp lực của người nông dân trong sản xuất lương thực và áp lực của người công nhân chế biến thực phẩm cũng được giảm đi rất nhiều.

2.2. Quy trình chế biến thực phẩm đóng gói

Nông sản, lương thực sau khi được thu hoạch và sơ chế sẽ được đưa đến các cơ sở chế biến thực phẩm. Những nông sản này trước tiên sẽ được xử lý và sơ chế để biến từ nguyên liệu thô thành nguyên liệu chế biến.

Sau đó, cơ sở chế biến thực phẩm có thể áp dụng quy trình chế biến thủ công hoặc hiện đại để chế biến thực phẩm thành các sản phẩm có thể sử dụng được. Một loại thực phẩm có thể được chế biến theo nhiều phương pháp khác nhau tùy thuộc vào mục đích và nhu cầu sử dụng.

Có 5 phương pháp được sử dụng phổ biến trong quá trình chế biến thực phẩm bao gồm: Gia nhiệt, thanh trùng, sấy khô, lên men, và đóng hộp. Sử dụng các phương pháp này sẽ tạo ra được thực phẩm chế biến sẵn và có thể sử dụng ngay hoặc qua một vài thao tác chế biến nữa trước khi trở thành món ăn.

2.3. Quy trình sản xuất thực phẩm

Mặt khác, nói về sản xuất thực phẩm thì cũng có 3 nhóm phương pháp khác nhau để sản xuất thực phẩm.

2.3.1. Sản xuất một lần

Là phương pháp được sử dụng để sản xuất ra các loại thực phẩm sử dụng một lần hoặc các loại thực phẩm được sản xuất theo yêu cầu riêng biệt từ khách hàng. Một ví dụ dễ hiểu nhất đó là làm bánh sinh nhật theo yêu cầu của khách hàng.

2.3.2. Sản xuất hàng loạt

Đây là hình thức sản xuất theo quy mô lớn. Một dòng sản phẩm sẽ được sản xuất với số lượng lớn để bán ra thị trường. Thường thì hình thức sản xuất này chủ yếu áp dụng để sản xuất đồ ăn nhanh, bữa ăn sẵn hoặc đồ hộp… Người ta sẽ áp dụng dây chuyền sản xuất để tối ưu thời gian cũng như năng suất lao động.

2.3.3. Sản xuất ngay tức thời

Thường chỉ xuất hiện trong nhà hàng, quán ăn hoặc các quầy bán đồ ăn, đồ uống. Sản xuất tức thời được thực hiện ngay trước mặt người mua, có thể sản xuất theo một công thức sẵn có hoặc sản xuất theo nhu cầu của người mua. Ví dụ dễ hình dung nhất cho phương pháp sản xuất này đó là các xe bán bánh mì kẹp.

2.4. Quy trình bảo quản thực phẩm

Bảo quản thực phẩm là quy trình sau cũng trong ngành công nghiệp thực phẩm, nhưng cũng quan trọng không kém những quy trình trước đó. Bảo quản thực phẩm nghĩa là sử dụng các phương pháp thích hợp để giữ cho thực phẩm không bị biến chất, không bị hỏng và vẫn có thể sử dụng được sau một khoảng thời gian nhất định.

Bảo quản thực phẩm tốt cũng tránh lãng phí thực phẩm, đảm bảo sức khỏe cho người dùng và giảm thiểu đi ô nhiễm môi trường. Thực phẩm có thể được bảo quản theo 6 phương pháp, bao gồm: Khử trùng kháng sinh, khử trùng bức xạ ion hóa, phương pháp hóa học, phương pháp sấy khô và điện lạnh.

2.4.1. Các phương pháp khử trùng

Phương pháp khử trùng bức xạ ion hóa ứng dụng tác dụng của bức xạ để làm sạch thực phẩm chế biến sẵn trước khi đóng gói hoặc đóng hộp để tránh cho vi khuẩn là biến chất hoặc hư hại thực phẩm.

Phương pháp khử trùng kháng sinh được ứng dụng để ra đông nhanh hoặc làm nóng nhanh thực phẩm đã nấu chín nhưng được để đông lạnh. Thực phẩm được bảo quản bằng phương pháp này có khả năng giữ được mùi vị cũng như hình thức ban đầu.

2.4.2. Phương pháp hóa học

Nguyên lý của phương pháp hóa học là điều chỉnh độ pH của thực phẩm để ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây hại hoặc gây hư hỏng thực phẩm. Thông thường độ pH sẽ được giảm xuống dưới 4,5. Một số ví dụ thực tế nhất của phương pháp hóa học bảo quản thực phẩm đó là muối chua, vừa đơn giản lại vừa hiệu quả.

2.4.3. Phương pháp điện lạnh

Về bản chất là hạ nhiệt độ của thực phẩm xuống để giữ được giá trị dinh dưỡng, trạng thái và độ tươi ngon của thực phẩm. Trong thực tế, thực phẩm được bảo quản trong kho lạnh, bảo quản bằng phương pháp cấp đông. Một ví dụ thường thấy đó là chúng ta bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh.

2.4.4. Phương pháp sấy khô

Đây là quá trình bảo quản thông thường nhưng hiệu quả và được sử dụng phổ biến. Phương pháp sấy khô lâu đời nhất chính là phơi nắng. Ngày nay, thực phẩm có thể được sấy khô bằng nhiều cách khác, sử dụng những nguồn nhiệt không phải được phát ra từ mặt trời. Các loại máy sấy khô cũng được nghiên cứu và chế tạo để phục vụ cho mục đích sấy khô bảo quản thực phẩm.

Trên đây, bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn công nghiệp thực phẩm là gì và các quy trình trong ngành công nghiệp thực phẩm. Sản xuất, chế biến, bảo quản chỉ là ba quy trình chủ yếu trong ngành công nghiệp thực phẩm. Ngoài ra, công nghiệp thực phẩm còn bao gồm cả công tác nghiên cứu để cải thiện chất lượng thực phẩm nhằm mang đến cho người tiêu dùng những sản phẩm chất lượng hơn.