1. Thực trạng nghiên cứu các giai đoạn phát triển của Kế toán quản trị

Với con số hơn 20 tuổi đời kể từ khi hình thành, kế toán quản trị là lĩnh vực nhận được rất nhiều sự quan tâm từ các nhà khoa học Việt Nam. Họ đã không ngừng nghiên cứu mọi mặt xoay hoạt động của kế toán quản trị. Trong số đó, công trình nghiên cứu được xem là đặt nền móng quan trọng để những nghiên cứu sau nối tiếp đó chính là Luận án Tiến sĩ của Nguyễn Việt. Luận án được công bố vào năm 1995 với nội dung trình bày về các định hướng cũng như những giải pháp cho mục tiêu và nhiệm vụ xây dựng hệ thống kế toán quản trị, bao gồm cả kế toán tài chính ở các doanh nghiệp.

Tuy vậy, do là người tiên phong, cũng là bản báo cáo mở màn nên những nghiên cứu được thực hiện cũng chỉ dừng lại ở mức trình bày sơ bộ các nội dung cơ bản nhất trong nội tại Kế toán quản trị. Sau đó 1 năm, dưới sự tổ chức 2 buổi Hội thảo của Bộ Tài chính  vào thời gian tháng 5 và tháng 11 diễn ra ở Hà Nội, có sự góp mặt của nhiều chuyên gia trong lĩnh vực kế toán ở cả trong và ngoài nước. Họ đều cho rằng kế toán quản trị thực sự cần thiết, bắt buộc không thể thiếu vắng trong hoạt động của mỗi doanh nghiệp.

Đến năm 1997, bản Luận án Tiến sĩ của Phạm Văn Dược đã tìm hiểu về kế toán tài chính và kế toán quản trị và đưa ra những so sánh để tìm ra những điểm giống và khác của hai khái niệm này. Đồng thời khẳng định sâu sắc vai trò và nội dung cùng nghiệp vụ của bộ phận kế toán này.

Nhờ có những lý luận sâu sắc đó mà thông tin kiến thức về Kế toán quản trị lại có thêm những khởi sắc mới để con người tận dụng hiệu quả nó trong quá trình điều hành doanh nghiệp. Cho đến năm 2003 thì thuật ngữ Kế toán quản trị mới chính thức được Luật kế toán Việt Nam ghi nhận, cũng đón nhận nhiều sự nghiên cứu mang tầm vĩ mô và sâu sắc hơn bởi nhiều người.

Nhìn chung với tầm quan trọng của nó, kế toán quản trị vẫn luôn là tâm điểm nghiên cứu của rất nhiều người dù ở trong thời gian nào. Để cung cấp những thông tin quan trọng nhất, hữu ích nhất thì bản thân người nghiên cứu cũng phải có được cái nhìn tổng quan về quá trình phát triển của kế toán quản trị từ tầm nhìn thế giới đến sự tồn tại của nó ở Việt Nam. Cùng vieclam123.vn tìm kiếm thông tin đó ở nội dung tiếp theo nhé.

2. Các giai đoạn phát triển của Kế toán quản trị

2.1. Giai đoạn phát triển của kế toán quản trị trên thế giới

Kế toán quản trị thế giới hình thành và phát triển gắn liền với sự phát triển của đời sống loài người trên các bình diện kinh tế - chính trị - xã hội. Vì thế đời sống xã hội phát triển ra sao thì sẽ tương tự phát sinh ra các giai đoạn kế toán quản trị như vậy để thích nghi và trở nên phù hợp. Theo IFAC thì kế toán quản trị trên thế giới được chia làm 4 giai đoạn . Trong đó, giai đoạn 1 kéo dài trong thời gian từ năm 1950 đến năm 1965, chủ yếu xác định mức chi phí cũng như kiểm soát về mặt tài chính dựa trên việc sử dụng chủ yếu hai kỹ thuật nghiệp vụ chính là dự toán và kế toán chi phí.

Giai đoạn 2 kéo dài từ năm 1965 đến năm 1985 lấy lợi nhuận làm trọng tâm. Lúc này, kế toán quản trị có vai trò cung cấp thông tin để lập kế hoạch dựa trên việc áp dụng linh hoạt nhiều kỹ thuật, qua đó xác lập trách nhiệm cho người quản lý.

Giai đoạn 3 tính từ thời điểm năm 1985 đến thời điểm năm 1995, trải qua 10 năm phát triển thì kế toán quản trị sẽ tập trung cắt giảm sự hao phí về nguồn lực ở quá trình sản xuất, quá trình kinh doanh nhờ vào quản trị chi phí. Bước vào giai đoạn 4 tính từ năm 1995 tới nay Kế toán quản trị tập trung vào việc quản trị đối với nguồn lực và xây dựng những giá trị bền vững nhờ vào phương pháp thúc đẩy sử dụng hiệu quả nguồn lực. Cải cách tổ chức, giá trị của cổ đông và giá trị của khách hàng sẽ là những yếu tố được kế toán quản trị tập trung phân tích.

Bộ phận kế toán quản trị trên thế giới thì như vậy, thế còn kế toán quản trị tại Việt Nam có quá trình phát triển như thế nào? Tiếp tục khám phá ở nội dung dưới đây nhé.

Xem thêm: Các nội dung trong kế toán quản trị doanh thu và kết quả kinh doanh

2.2. Giai đoạn phát triển kế toán quản trị tại Việt Nam

2.2.1. Giai đoạn sơ khai

Nội dung của giai đoạn đầu tiên này tập trung vào hoạt động nghiên cứu nội dung của bộ phận kế toán quản trị. Như đã nhắc tới ở trên thì giai đoạn này đón nhận rất nhiều sự quan tâm của các nhà khoa học bằng chứng thể hiện qua các công trình nghiên cứu đa dạng liên quan tới kế toán quản trị. Các nghiên cứu từ đặt nền móng tới nghiên cứu nổi bật đã được nêu ra tại phần 1 nên bạn có thể tham khảo để thấy được tính cấp thiết và sự quan tâm của mọi người trong giai đoạn mà những hình dung đầu tiên về kế toán quản trị còn rất mới mẻ này.

Năm 2003 là mốc thời gian ghi dấu chính thức sự tồn tại khi được công nhận của Kế toán quản trị và đã được ghi nhận vào Luật Kế toán nước nhà. Cũng từ cơ sở đó mà nhiều nhà nghiên cứu càng có thêm cơ sở để đi sâu hơn nữa để nghiên cứu chương trình này một cách có hệ thống hơn.

2.2.2. Giai đoạn 2 - Vận dụng kế toán quản trị vào ngành nghề cụ thể

Các nhà nghiên cứu đã cố gắng đưa ra những nội dung đề xuất cần phải được hoàn thiện trong từng ngành nghề cụ thể. Trong đó, đối với doanh nghiệp sản xuất công nghệ thì đưa ra giải pháp cho việc cần hoàn thiện quy trình phân loại chi phí, dựng xây các trung tâm trách nhiệm, chi phí,... Đối với những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh du lịch, nhiều giải pháp vận dụng kế toán quản trị cũng được đưa ra như:

- Dự toán ngân sách trong kế toán quản trị: các khoản về doanh thu, chi phí và về kết quả của hoạt động kinh doanh.

- Phân loại các loại chi phí dựa trên quan điểm của kế toán quản trị

- Đối tượng sẽ đứng ra đảm trách việc tập hợp nguồn chi phí và tính toán đối với giá thành của sản phẩm.

- Trình tự trong việc tập hợp các khoản chi phí đối với kế toán quản trị.

- Phương pháp trong việc tính toán giá thành sản phẩm.

- Giải pháp thuộc về phân tích đối với hoạt động doanh thu.

Trong những giải pháp được đưa ra thì không phải giải pháp nào cũng phù hợp, vẫn có những nội dung được nhận diện là không khả thi khi chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.

Với những tổ chức doanh nghiệp đóng vai trò là đơn vị thành viên thì hay hoạt động với quy mô của một tập đoàn thì sẽ giải pháp được đề xuất gồm rất nhiều thông tin như phân loại các chi phí để nhận diện chi phí thông qua cách ứng xử chi phí. Ở những đơn vị hoạt động về mảng xây lắp thì rất cần có sự hỗ trợ của kế toán quản trị do đó, giải pháp được cân nhắc đưa ra thường gồm:

- Xây dựng hoàn thiện định mức về chi phí, về hệ thống dự toán của ngân sách.

- Tổ chức kế toán quản trị cho mọi yếu tố cũng sẽ đi vào hoàn thiện.

- Tổ chức kế toán trách nhiệm cũng cần được hoàn thiện

- Hệ thống báo cáo kế toán quản trị định hướng sẽ hoàn thiện.

- Mô hình bộ mấy kế toán quản trị cũng sẽ được chú trọng hoàn thiện.

Còn rất nhiều đơn vị, doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực khác hào hứng đưa ra giải pháp đề xuất để xây dựng hệ thống kế toán quản trị cho riêng mình trong giai đoạn 2 này.

Xem thêm: Kiến thức kế toán - biến phí và định phí trong kế toán quản trị

2.2.3. Giai đoạn nghiên cứu mô hình kế toán quản trị cổ phần từng ngành

Với từng loại doanh nghiệp sẽ có định hướng xây dựng mô hình kế toán quản trị cổ phần khác nhau. Có thể kể tới những doanh nghiệp đi đầu phát triển kế toán quản trị ở giai đoạn 3 như sau:

- Kế toán quản trị doanh nghiệp sản xuất: mô hình áp dụng tiến hành để phân loại chi phí, xây dựng dự toán đối với nguồn chi phí trong sản xuất kinh doanh, đánh giá mức độ hoạt động hiệu quả của từng bộ phận trong quá trình hoạt động.

- Kế toán quản trị Doanh nghiệp thương mại vừa và nhỏ sẽ tiến hành vừa phân loại vừa lập dự toán nguồn chi phí, phân tích để kiểm soát với nguồn phí để phục vụ cho việc đưa ra các quyết định trong kinh doanh.

- Trong đơn vị sản xuất bánh kẹo thì chú trọng vào việc hoàn thiện các vấn đề về mô hình, tổ chức của kế toán quản trị cổ phần, xử lý và phân tích cũng như cung cấp nguồn thông tin trong kế toán quản trị,...

2.2.4. Giai đoạn 4 - Nghiên cứu hệ thống thông tin kế toán quản trị

Giai đoạn này có hai nhiệm vụ chính đó là đưa ra các giải pháp về hệ thống thông tin kế toán ở tại những tập đoàn kinh tế và xây dựng mô hình chi phí đối với hệ thống thông tin kế toán tại doanh nghiệp về may mặc. Nhìn chung với những nội dung nghiên cứu được qua ba giai đoạn thì đến giai đoạn thứ 4 này hoàn toàn có được cơ sở để mọi nội dung trở nên sâu sắc và đúng bản chất hơn.

Như vậy, đến đây, bài viết đã khái quát được những nội dung quan trọng về các giai đoạn phát triển của kế toán quản trị trên thế giới lẫn ở Việt Nam. Vậy bạn có thể dựa vào nắm bắt thông tin này để vừa hiểu sâu sắc nghề kế toán vừa có những giải pháp tốt hơn đóng góp, xây dựng cho hệ thống kế toán nước nhà ngày một phát triển.