1. Khái niệm công ty nhà nước là gì?

Công ty nhà nước được biết đến là tổ chức kinh tế do Nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ hoặc có cổ phần hay vốn góp chi phối. Công ty này được tổ chức được tổ chức quản lý dưới hình thức công ty cổ phần hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn.

Công ty nhà nước là loại công ty có một chủ trong trường hợp Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. Công ty nhà nước có nhiều chủ sở hữu chỉ trong trường hợp Nhà nước có cổ phần hay vốn góp trên 50% tổng vốn điều lệ công ty.

2. Công ty nhà nước có đặc điểm gì?

Một tổ chức kinh tế được gọi là công ty nhà nước sẽ cần có đầy đủ các đặc điểm và hình thái sau:

2.1. Chủ đầu tư của công ty

Chủ đầu tư sẽ là nhà nước hoặc nhà nước cùng với các tổ chức cá nhân khác. Với tư cách là chủ đầu tư của doanh nghiệp, nhà nước hoàn toàn có quyết định các vấn đề liên quan đến sự tồn tại và hoạt động của công ty.

2.2. Hình thức của công ty

Công ty nhà nước có nhiều hình thức tồn tại khác nhau. Nếu công ty do nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ thì sẽ có các loại hình như công ty nhà nước, công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước, công ty cổ phần hay công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên. Trong trường hợp công ty được nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ thì sẽ có các loại hình như công ty cổ phần hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn.

2.3. Đặc điểm về vốn và trách nhiệm tài sản

Đối với sở hữu vốn, công ty sẽ được chia làm 2 loại là nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ hoặc sở hữu một phần vốn góp nhằm có quyền chi phối. Thông thường, nhà nước sẽ sở hữu trên 50% và dưới 100%.

Đối với trách nhiệm tài sản, nhà nước sẽ chịu trách nhiệm trong phạm vi tài sản của công ty. Đồng thời, nhà nước cũng chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi tài sản vốn góp trong công ty.

2.4. Đặc điểm về tư cách pháp lý

Công ty nhà nước hoàn toàn có tư pháp nhân, bởi vì bao gồm các lý do sau:

Công ty nhà nước thực hiện hoạt động kinh doanh độc lập và tham gia vào các giao dịch.

Công ty nhà nước sẽ chịu trách nhiệm riêng bằng tài sản của tổ chức. Loại tài sản này sẽ bao gồm được hình thành từ nguồn ngân sách của nhà nước, các khoản hỗ trợ hay hình thành từ các hoạt động sản xuất kinh doanh.

Công ty nhà nước hoạt động dưới sự tiết chế của nền kinh tế thị trường. Đồng thời, tổ chức này cũng chịu tác động bởi luật cạnh tranh, không bị phụ thuộc vào mệnh lệnh hành chính của nhà nước.

Xem thêm: Công ty cổ phần là gì? Khái niệm, đặc điểm của công ty cổ phần

2.5. Nghề và loại hình hoạt động của công ty nhà nước

Công ty nhà nước hoạt động chủ yếu trong các ngành nghề kinh tế then chốt. Cụ thể, công ty sẽ hoạt động ở một số ngành, nghề kinh doanh độc quyền như hệ thống truyền tải điện, xổ số kiến thiết, in – đúc tiền – sản xuất vàng miếng, nhà máy điện có quy mô đa mục tiêu,…

3. Phân loại công ty nhà nước

3.1. Phân loại công ty nhà nước theo hình thức tổ chức

Theo điều 8 trong luật doanh nghiệp, công ty nhà nước sẽ được phân chia thành các loại theo hình thức tổ chức. Theo đó, công ty nhà nước sẽ có các loại hình sau:

Công ty nhà nước là các doanh nghiệp do nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ thành lập. Tổ chức này sẽ được quản lý và tồn tại dưới hình thức công ty Nhà nước độc lập hoặc tổng công ty của nhà nước.

Công ty cổ phần nhà nước là một loại công ty cổ phần trong đó toàn bộ cổ đông là các công ty của nhà nước hay các tổ chức kinh tế được nhà nước ủy quyền để góp vốn. Công ty này sẽ được tổ chức và hoạt động theo luật doanh nghiệp.

Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên của nhà nước là các công ty trách nhiệm hữu hạn do nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ. Công ty này cũng được tổ chức quản lý và hoạt động theo luật doanh nghiệp.

Công ty trách nhiệm hữu hạn có từ hai thành viên trở lên của nhà nước là một loại công ty trách nhiệm hữu hạn trong đó tất cả các thành viên trong công ty đều được là các công ty nhà nước hoặc có thành viên là công ty nhà nước, tổ chức kinh tế được nhà nước ủy quyền để góp vốn. Về cơ bản, công ty này sẽ được tổ chức và hoạt động theo luật doanh nghiệp.

Doanh nghiệp cổ phần có vốn góp chịu sự chi phối của nhà nước là một tổ chức kinh tế trong có vốn điều lệ, vốn góp hoặc cổ phần được nhà nước chiếm trên 50%. Nhà nước hoàn toàn có quyền chi phối, đưa ra quyết định đối với doanh nghiệp.

3.2. Phân loại công ty nhà nước theo nguồn vốn

Cũng giống như phân chia theo hình thức tổ chức, phân loại công ty nhà nước theo nguồn vốn cũng được thực hiện theo điều lệ trong luật doanh nghiệp. Cụ thể, hình thức này sẽ được phân chia như sau:

3.2.1. Vốn điều lệ do Nhà nước sở hữu toàn bộ

Theo điểm a khoản 1 của luật doanh nghiệp, một doanh nghiệp có nhà nước chiếm 100% vốn điều lệ sẽ bao gồm hai loại khác nhau. Loại thứ nhất sẽ là các công ty độc lập, cũng là một loại công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do nhà nước chiếm 100% vốn điều lệ.

Loại thứ hai là công ty trách nhiệm hữu hạn một thành do nhà nước chiếm 100% vốn điều lệ nhưng là công ty mẹ của các tập đoàn kinh tế, công ty mẹ của các tổng công ty, công ty mẹ trong nhóm công ty mẹ - con.

3.2.2. Do nhà nước sở hữu một nửa vốn điều lệ

Các doanh nghiệp do nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ hoặc có tổng số lượng cổ phần có quyền biểu quyết trong công ty sẽ được quy định tại điểm b khoản 1 trong Luật doanh nghiệp. Cụ thể, hình thức này sẽ được chia làm 2 loại như sau:

Loại thứ nhất sẽ là các công ty trách nhiệm có từ hai thành viên trở lên hoặc công ty cổ phần do nhà nước nắm giữ trên 50% vốn cổ phần. Với số lượng cổ phần này, Nhà nước hoàn toàn có quyền biểu quyết. Tổ chức này bao gồm công ty mẹ của tập đoàn kinh tế, công ty mẹ của tổng công ty nhà nước hay công ty mẹ thuộc nhóm công ty mẹ và công ty con.

Loại thứ hai sẽ là công ty trách nhiệm có từ hai thành viên trở lên hoặc công ty cổ phần. Đây là công ty độc lập do nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ và hoàn toàn có quyền biểu quyết trong công ty.

3.3. Phân loại công ty nhà nước theo mô hình tổ chức quản lý

Theo quy định của luật doanh nghiệp hiện hành, cơ quan đại diện chủ sở hữu quyết định tổ chức quản lý doanh nghiệp nhà nước dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên chủ yếu theo 2 mô hình. Thứ nhất là chủ tịch công ty, giám đốc, tổng giám đốc hay ban kiểm soát. Thứ hai là hội đồng thành viên, giám đốc, tổng giám đốc và ban kiểm soát.

Có thể thấy rằng, mọi quyền quyết định, quản lý, điều hành cũng như kiểm soát lợi nhuận, nguồn vốn đều sẽ thuộc quyền của nhà nước nên mô hình kinh doanh này có hiệu quả không được cao. Mặc dù vậy, doanh nghiệp sẽ được hưởng rất nhiều quyền lợi về pháp luật, tài chính và thuế.

Như vậy, công ty nhà nước là gì đã được vieclam123 xây dựng hoàn thiện và cung cấp đầy đủ thông tin. Mặc dù, loại hình công ty này vẫn được nhận xét là hoạt động kém hiệu quả, lợi nhuận thấp nhưng nó vẫn có vai trò nhất định đối với cuộc sống của người dân và trong nền kinh tế thị trường.