1. Một số lưu ý cơ bản khi dịch tiếng Việt sang tiếng Anh

Trước khi bàn đến thứ tự các bước để có thể dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh chuẩn xác và mạch lạc thì người dịch cần phải trau dồi cho bản thân một vài điều như ngữ pháp chuẩn, vốn từ vựng rộng cùng với đó là càng nhiều kiến thức chuyên sâu về nhiều ngành, chủ đề sẽ là một lợi thế vô cùng lớn đối với một biên dịch viên.

Không giống như văn nói hay cách giao tiếp của người Tây là không chú trọng vào ngữ pháp thì kỹ năng biên dịch lại đòi hỏi người dịch phải có ngữ pháp chuẩn. Nếu bài dịch mà có lỗi về ngữ pháp sẽ là một điều rất phản cảm trong việc dịch, và thậm chí nó còn dẫn đến hệ lụy làm sai nghĩa của câu, đoạn văn cần dịch. 

Vốn từ vựng và lượng kiến thức chuyên ngành mặc dù là yếu tố thêm vào nhưng không có nghĩa nó không quan trọng. Bởi một người có kiến thức chuyên ngành tốt thì sẽ có khả năng dùng từ chuẩn xác và truyền đạt được tốt nhất, sát nhất ý nghĩa của văn bản gốc.

2. Các bước để có một bài dịch tiếng Việt sang tiếng Anh tốt

Bước 1: Đọc và nắm vững nội dung chủ đề của đoạn hoặc bài dịch:

Điều quan trọng nhất đó là nội dung bạn muốn người nghe, người đọc truyền đạt là gì? Nội dung khái quát lên toàn tác phẩm, văn bản hoặc đoạn hội thoại cần được tóm gọn sau quá trình đọc tiếng Việt. 

Bước này có tác dụng giúp bạn phân chia bố cục dịch, sắp xếp và thêm những cụm từ, những câu chuyển đoạn hợp lý giữa các đoạn văn, câu văn tiếng Anh với nhau.

Bạn nên dùng kỹ năng Scan & Skim để tìm hiểu trong bước này. Skim là kỹ năng đọc lướt qua, nắm được các đầu ý chính, Scan giúp bạn tỉ mỉ hơn trong việc tìm dẫn chứng và lý lẽ đi sau các ý chính đã tìm được trước đó.

Bước 2: Chuyển văn phong của câu tiếng Việt sang văn phong tiếng Anh:

Văn phong tiếng Anh rất quan trọng. Vì văn hóa và cách truyền đạt, hiểu nghĩa của mỗi nước là khác nhau nên bước này sẽ giúp người đọc, người nghe cảm thấy dễ hiểu cũng như nắm được nội dung gốc tốt hơn.

VD: 
Câu gốc: Tôi là giáo viên. Tôi làm ở trường tiểu học

Câu chuyển: Tôi là một giáo viên. Tôi làm việc ở một trường tiểu học

Để làm tốt bước này, bạn nên trau dồi cho mình vốn kiến thức, đọc hiểu văn bản tiếng Anh. Bạn có thể đọc qua các tác phẩm văn học tiếng Anh đã được dịch thuật sang tiếng Việt hoặc bạn có thể xem phim, đọc báo. Đây là những nguồn rất tốt để hiểu được văn phong của các nước phương Tây.

Một số ví dụ có thể tham khảo:

Câu sai: Gửi kết quả làm việc rồi về nhà nhé (Send reports and come home.)

Câu đúng: Bạn cần gửi kết quả cho tôi trước khi về nhà nhé (You need to send reports to me before coming home.)

Câu sai: Anh ta may nên trúng sổ xố. (He lucky, so he get lottery.)

Câu đúng: Anh ta thì đã may mắn, nên anh ta đã thắng sổ số. (He was lucky, so he won the lottery.)

Bước 3: Phân tích các thành phần trong câu tiếng Việt:

Tiếng Anh về cơ bản cũng có nhiều thành phần cấu tạo câu giống với tiếng Việt. Các thành phần đó là: chủ ngữ, vị ngữ, tân ngữ, trạng từ thời gian, trạng từ nơi chốn,...

Ta cần xác định các thành phần của câu tiếng Việt cho chuẩn xác để quá trình dịch trở nên hiệu quả hơn.

VD: Tôi là giáo viên. Tôi làm việc tại một trường tiểu học
        CN        VN        CN     VN                   TN

CN: chủ ngữ 
VN: vị ngữ
TN: trạng ngữ

Sau khi thay đổi văn phong, phân tích các thành phần, ta có thể viết câu tiếng Anh dễ dàng, sát nghĩa và linh hoạt hơn.

VD: Chuyển đổi từ câu trên: I am a teacher. I work at primary school

Bước 4: Xác định các thì, từ ngữ và cấu trúc câu:

Việc xác định các thì sẽ giúp ngữ cảnh câu văn trở nên đúng nghĩa, từ ngữ cần phù hợp với đối tượng, văn hóa với địa điểm tác phẩm đề cập. Các cấu trúc câu cần có liên kết, bổ sung và tạo tiền đề cho nhau.

Các thì trong tiếng Anh bao gồm 12 thì, tuy nhiên có những thì dùng trong giao tiếp và văn viết tạo ấn tượng, giúp nhấn mạnh rất tốt như: Thì hiện tại hoàn thành, thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn, tương lai hoàn thành và tương lai hoàn thành tiếp diễn.

Từ ngữ ta nên linh động lựa chọn như: các từ đồng nghĩa, trái nghĩa, các từ so sánh với cấp độ khác nhau như: so sánh bằng,  so sánh hơn, so sánh hơn nhất, so sánh đặc biệt. Loại từ như: tính từ với vị trí của mỗi loại, động từ, danh từ,...

Các từ nối liên kết đoạn như: Số thứ tự, thêm vào ý kiến, ví dụ: Moreover, Besides, Furthermore, In addition, Additionally,...Các từ liên kết câu: However, On the other hand, Nonetheless,...

Bước 5: Xem lại và chỉnh sửa:

Nếu quá trình dịch thuật diễn ra là giao tiếp trực diện, thì ta cần chú ý lời dịch vì không còn cơ hội chỉnh sửa. Quá trình dịch qua ngôn ngữ nói tuy không bị yêu cầu khắt khe về ngữ pháp một cách chuẩn mực nhất nhưng đòi hỏi người dịch có khả năng phản biện, tư duy và linh hoạt cao. 

Đối với dịch thuật đoạn văn, văn bản, tác phẩm. Ta cần chú ý rất nghiêm ngặt về ngữ pháp, cấu trúc và từ ngữ lựa chọn. Nên xem lại để không bị vấp phải những lỗi câu, lỗi ngữ pháp về thì, về cấu trúc, đồng thời từ ngữ đúng văn phong và không bị sai chính tả.

Các lỗi người dịch hay gặp cần tránh:

• Không đọc nội dung khái quát trước khi dịch
• Không chỉnh văn phong 
• Sai các thì sử dụng trong câu
• Từ ngữ lặp lại nhiều, khô khan và bí từ

3. Một số kinh nghiệm khi dịch thuật

Khi dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh, người dịch cần phải nắm được một số kinh nghiệm sau đây để tránh mắc phải những sai lầm không đáng có cũng như hoàn thành bài dịch một cách tốt nhất.

Có kiến thức nền tảng về lĩnh vực mình đang dịch: Việc trang bị cho mình những kiến thức nền tảng cũng như cập nhật những tin tức mới sẽ giúp bạn dịch nhanh và chuẩn xác hơn. Bạn có thể đọc những bài báo quốc tế, các sách chuyên ngành hay xem các tài liệu dịch thuật về các chủ đề của người đi trước để quen với cách diễn đạt một vấn đề bằng tiếng Anh.  Từ đó quá trình dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh của bạn cũng thuận lợi và dễ dàng hơn.

Nên cẩn thận trong khi dịch: Dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh hay dù ngược lại thì người dịch cũng phải rất cẩn thận, tỉ mỉ trong từng chi tiết nhỏ. Từ cách viết số đếm hay viết đơn vị tiền tệ, dấu chấm, dấu phẩy cũng cần được lưu ý đặc biệt. Cũng cần cẩn trọng về thì của câu cũng như cấu trúc ngữ pháp vì chỉ cần mắc một lỗi nhỏ, rất có thể nghĩa của câu sẽ được biến đổi hoàn toàn. Vì vậy, cẩn thận, tỉ mỉ và chỉn chu là một trong những đức tính cần thiết của người dịch thuật.

Sử dụng từ ngữ linh hoạt: Cũng giống như một từ tiếng Anh có thể có nhiều nghĩa tiếng Việt thì tiếng Việt khi dịch sang tiếng Anh cũng có thể có nhiều cách khác nhau. Dịch thuật viên nên linh động sắp xếp câu từ và linh hoạt trong cách sử dụng từ. Không nên máy móc để dịch “word by word” (từng từ một) sẽ mang đến cảm giác sượng và không mượt mà khi đọc văn bản tiếng Anh. Đôi khi cách dịch “word by word” còn khiến câu văn bị rối nghĩa hoặc khiến người đọc liên tưởng đến hẳn một trường nghĩa khác.

4. Một số phần mềm hỗ trợ dịch tiếng Việt sang tiếng Anh chuẩn nhất

Những phần mềm dịch thuật sẽ hỗ trợ rất đắc lực cho các bạn trong quá trình dịch văn bản từ tiếng Việt sang tiếng Anh. Dưới đây là một số website dịch chuẩn, đúng ngữ pháp mà bạn có thể tham khảo:

ProDict: Phần mềm dịch thuật này được ứng dụng chủ yếu trong các lĩnh vực liên quan đến kỹ thuật và thương mại. ProDict hỗ trợ người dùng dịch hai chiều từ Anh sang Việt và từ Việt sang Anh, hơn nữa người dùng còn có thể nghe được phát âm của từ, văn bản. Có hai chế độ dịch ở phần mềm này, đó là dịch thông thường (Standard Mode) và dịch thông minh(Smart Mode ). Chế độ dịch thông minh cho phép người dùng tra được cả từ và những cụm từ liên quan và có thể thay thế cho nhau. Giao diện chính của phần mềm được thiết kế bằng tiếng Việt nên người dùng hoàn toàn có thể yên tâm về độ dễ dàng trong việc sử dụng.

Từ điển Lingoes: Đây là phần mềm dịch văn bản cả hai chiều Anh-Việt. Bên cạnh những tính năng thông thường như dịch từ, dịch đoạn, phần mềm này còn tự động phát âm những từ mà người dùng đặt vị trí con trỏ chuột. Thêm vào đó, phần mềm này còn có chức năng tra các động từ bất quy tắc, chuyển đổi các đơn vị tiền tệ, trọng lượng, chuyển đổi múi giờ thậm chí còn giúp tra bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.

MultiDictionary 9.0: Đây cũng là một trong những phần mềm dịch thuật hai chiều tốt, không chỉ dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh mà còn có thể dịch sang các ngôn ngữ khác như Nhật, Hàn, Nga, Pháp, Đức. Phần mềm có một số tính năng nổi trội như tự động tra từ đang nhập, tự động chia động từ về dạng thức đúng nhất, cho phép thêm từ vào từ điển hoặc tự tạo từ điển mới.

Google Translators: Đây chắc hẳn là một trang web phổ biến và thông dụng được nhiều người biết tới. Google Translators giúp bạn tiết kiệm thời gian khi dịch từ hay dịch một đoạn văn bản. Với tốc độ cực nhanh, người dùng chỉ cần nhập xong từ là đã có thể có luôn kết quả. Tuy nhiên, Google Translators thường chỉ dịch theo nghĩa đen của từ mà không dịch sát với nghĩa bóng và văn cảnh của câu.

Worldlingo: Worldlingo cũng là một trong những phần mềm dịch thuật nhanh chóng, tiết kiệm, đơn giản và dễ sử dụng hiện nay. Phần mềm nổi bật ở độ chính xác cao trong dịch thuật, dịch sát nghĩa hơn rất nhiều so với những trang web khác. Bởi độ tiện lợi và ưu điểm vượt trội này mà Worldlingo đã nhận được sự yêu quý và tin dùng của người học trên toàn thế giới.

FreeTranslation: Đây là một trong những trang web dịch tiếng Việt sang tiếng Anh chuẩn nhất hiện nay. Với hai cơ chế là máy dịch và người dịch, đặc biệt là cơ chế người dịch sẽ giúp bạn có một bản dịch với độ chính xác cao hơn. Mặc dù thời gian chờ đợi khá lâu, nhưng sự chính cao trong kết quả đã khiến người dùng thực sự yêu thích và tin tưởng ứng dụng này.

Dù dịch tiếng Việt sang tiếng Anh hay tiếng Anh sang tiếng Việt đều đòi hỏi rất nhiều kĩ năng, kiến thức cùng sự linh hoạt của người dịch. Một văn bản không phải chỉ cần “word by word” mà cần trau chuốt nhưng cũng không làm mất đi ý nghĩa mà tác giả muốn truyền đạt.Hy vọng bài viết trên đây là hữu ích và giúp bạn dịch văn bản từ tiếng Việt sang tiếng Anh tốt hơn.

>> Tham khảo ngay:

• Tìm hiểu ngữ pháp tiếng Anh-những điều cần nắm chắc
• Kiến thức về câu chủ động và câu bị động trong tiếng Anh