1. Ý nghĩa của tư duy phản biện là gì?

Tư duy phản biện là thuật ngữ được sử dụng khá nhiều trong đời sống, hầu hết ở mọi lĩnh vực bạn đều có thể bắt gặp nó với vai trò góp phần thúc đẩy hiệu quả công việc.

Tư duy phản biện hay còn được gọi là “Critical Thinking”, là cụm từ mang ý nghĩa là khả năng lập luận về một vấn đề nào đó một cách đúng đắn, có cơ sở khoa học.

Đừng lầm tưởng phản biện với tranh cãi bởi vì đây là 2 khái niệm có ý nghĩa hoàn toàn khác nhau. Phản biện chúng ta sẽ dùng lập luận, lý lẽ thuyết phục để bảo vệ cho một ý tưởng hay sáng kiến nào đó được tin tưởng. Để có thể phản biện thành công, người thực hiện phải hội tụ và sử dụng tới nhiều kỹ năng khác nhau trong khi tranh cãi chỉ làm cho mọi vấn đề trở nên rối ren hơn.

Vậy đâu là những dấu hiệu của một người có tư duy phản biện?

Đây cũng là câu hỏi được nhiều người quan tâm, vậy đáp án gợi ý dành cho bạn như sau:

- Thường xuyên nêu ra những câu hỏi mang tính thiết thực và phát biểu chúng một cách rõ ràng, chuẩn xác

- Người có thể tập hợp hay đánh giá những thông tin và sử dụng ý niệm mang tính trừu tượng để lý giải vấn đề một cách hiệu quả

- Người có tư duy phản biện tốt thường có tư duy cởi mở trong nhiều hệ thống tư tưởng khác nhau

- Người có tư duy phản biện thường làm tốt công tác truyền thông và có thể đưa ra nhiều cách xử lý cho những vấn đề phức tạp

Hiểu rõ ý nghĩa của tư duy phản biện là gì cùng những biểu hiện của nó thì bạn sẽ có cơ hội tiếp nhận những phương pháp tư duy phản biện hiệu quả nhất. Tuy nhiên, trước khi đi tìm hiểu về những phương pháp này thì bạn cần biết rõ những loại tư duy phản biện nào thường gặp trong cuộc sống.

2. Những loại tư duy phản biện thường gặp

Thông thường, những loại tư duy phản biện mà bạn có thể gặp sẽ chia thành 2 loại đó là tư duy phản biện tự điều chỉnh và tư duy phản biện ngoại cảnh. Từng loại tư duy này có nội dung như thế nào, đừng bỏ qua những gợi ý hấp dẫn bên dưới để hiểu hơn về chúng nhé.

2.1. Tư duy phản biện tự điều chỉnh

Khi đối diện với một vấn đề nào đó, chắc chắn mỗi người sẽ có những ý kiến chủ quan riêng mà không xét tới đúng sai. Vậy vì sao ý kiến đó lại được hình thành?

Sở dĩ những ý kiến chủ quan của mỗi người theo giả thiết trên đây là do tư duy phản biện tự điều chỉnh mà ra, nghĩa là người đó sẽ tự đấu tranh tư tưởng với những quan điểm cá nhân của chính họ. 

Sau đó sẽ tự đánh giá, nhận xét và đưa ra những lập luận mang tính thuyết phục để bảo vệ cho nhận định cá nhân của chính mình. Nhằm mục đích được mọi người xung quanh công nhận.

2.2. Tư duy phản biện ngoại cảnh

Cũng tương tự như tư duy phản biện tự điều chỉnh, tư duy phản biện ngoại cảnh cũng xảy ra ở mỗi người, kết quả đánh giá trước 1 vấn đề của nhiều người sẽ không trùng khớp. Trong đó sẽ có những ý kiến đi lệch so với chân lý đã có từ trước, vậy tư duy phản biện ngoại cảnh sẽ giúp bạn giải quyết vấn đề này.

Tư duy phản biện ngoại cảnh sẽ được thực hiện theo trình tự 3 bước sau đây:

- Đầu tiên là nhận thức: Sự nhận thức vấn đề chính là điểm khác biệt của vấn đề mà chúng ta đang bàn tới ở đây. Tư duy phản biện ngoại cảnh sẽ giúp một người có thể nhận thức được tổng thể ý kiến hay quan điểm của nhiều người.

- Tiếp theo là đánh giá vấn đề: Lúc này, bạn cần đưa ra đánh giá một cách khách quan nhất dựa trên những ý kiến phản biện của người khác và chính mình.

- Cuối cùng là phản biện lại vấn đề: Sau khi đã nhận diện được vấn đề, có những đánh giá khách quan về vấn đề đó, một người có tư duy phản biện tốt sẽ thực hiện phản biện lại những ý kiến sai lệch từ người khác, đồng thời cũng đưa ra những thông tin đúng đắn, đúng với chân lý hơn để thuyết phục người nghe.

3. Khám phá tầm quan trọng của tư duy phản biện

Trong cuộc sống hiện đại này tư duy phản biện là cực kỳ quan trọng, khi nhu cầu đòi hỏi của thị trường càng cao thì việc nâng cao trình độ bản thân ở các lĩnh vực là thực sự cần thiết. Chỉ có bản thân bạn mới biết mình nên làm gì và chính bản thân các bạn mới quyết định tương lai của các bạn như thế nào. 

Hãy cùng vieclam123.vn tìm hiểu và khám phá rõ hơn về vai trò cũng như tầm quan trọng của tư duy phản biện với nội dung sau đây:

3.1. Tư duy phản biện cần thiết đối với mọi người trong mọi lĩnh vực

Đó là trọng tâm quan trọng cần nhắc đến khi rèn luyện tư duy phản biện cho các bạn trẻ. Nói đến phản biện, người ta thường nghĩ đến sự tranh cãi, đưa quan điểm của bản thân trong các cuộc họp, thảo luận.

Thực tế, khả năng suy nghĩ rõ ràng logic và có lý lẽ là cần thiết trong bất kể công việc gì chúng ta đang làm hay ngay trong việc học tập của các bạn. Đặc biệt, khi bạn làm trong các công việc ngành giáo dục, kinh tế, tài chính thì tư duy phản biện càng cần phải có vì kiến thức cũng như tính chất trong chuyên môn các ngành  đòi hỏi về tư duy cao, nhìn nhận vấn đề sâu rộng.

Đối với học tập cũng cậy, tư duy cao là kỹ năng cần thiết đối với các bạn, và nó cáo vai trò quan trọng trong các buổi thuyết trình hay thảo luận. Phản biện về một vấn đề theo quan điểm đúng đắn của bản thân mình là điều không hề dễ dàng nếu kiến thức không nắm chắc chắn, tư duy nhận biết kém.

Nói cách khác là tư duy phản biện không có thì quá trình học tập sẽ không tiến bộ được, không thể hiện khả năng bản thân với mọi người xung quanh tốt nhất thì các bạn dễ tụt lùi hạ thấp mình. Hãy không ngừng rèn luyện tư duy phản biện để có điều kiện cơ hội tốt hơn trong học tập hay trong cuộc sống tốt đẹp sau này.

3.2. Tư duy phản biện quan trọng trong nền kinh tế tri thức lớn mạnh

Khi nhu cầu xã hội đòi hỏi cao với sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại, những kỹ năng vận dụng trí óc và sự linh hoạt cao là cần thiết để xây dựng nền kinh tế về tri thức ngày một đi lên. 

Khi những con người có tư duy phản biện tốt, các bạn sẽ thể hiện bản thân trong các lĩnh vực khác nhau và sự phát triển về kinh tế là điều dễ thế, tư duy phản biện đóng góp vào kinh tế tri thức thông qua việc các bạn trẻ tham gia các chương trình về kiến thức chuyên môn đạt kết quả cao hay qua những sáng tạo, phát minh về những vấn đề về công nghệ. 

Và ta thấy được nhiều chương trình thực tế, hoạt động về tư duy phản biện cao và cuộc thi “thương vụ bạc tỷ” cũng là  một minh chứng đòi hỏi tư duy phản biện am hiểu kiến thức cao của mỗi người.

3.3. Tư duy phản biện cải thiện kỹ năng thuyết trình về ngôn ngữ

Thuyết trình luôn là công việc thường xuyên suất hiện trong chương trình học hay trong công việc để thể hiện bản thân mình với mọi người xung quanh, chứng tỏ năng lực thực sự của mình về kiến thức và kỹ năng.

Tư duy phản biện tốt là công cụ giúp các bạn thâu tóm kiến thức ngắn gọn, thuyết phục được mọi người theo ý của mình và có sự phản biện súc tích và chính xác cao .Thuyết trình tốt cũng là cơ hội cho bản thân có nhiều lựa chọn trong công việc sau này. 

Khi có khả năng tư duy phản biện thì việc trả lời những câu hỏi của nhà tuyển dụng, trình bày quan điểm cá nhân sẽ có kết quả tốt, thuận lợi trong bất kỳ tình huống khó khăn nào.

3.4. Tư duy phản biện còn quan trọng trong việc phản chiếu bản thân

Khi chính các bạn trẻ làm chủ cuộc sống của mình, khi tự mình làm chủ trong suy nghĩ hay hành động của bản thân. 

Để kiểm soát cuộc sống và làm nó trở nên có ý nghĩa hơn, các bạn trẻ cần nhận rõ giá trị của bản trong việc tỉnh táo đưa ra những quyết định và tư duy phản biện sẽ giúp các bạn thực hiện điều này một cách hợp lý nhất. 

Tư duy phản biện tốt là lúc các bạn tự nhận thức được bản thân phải nói gì, biết được rõ khả năng bản thân có làm được không và tư duy phản biện sẽ cho bản thân biết được chính con người bạn giỏi ở đâu khi kết quả đem lại tốt hay xấu.

4. Điểm danh những phương pháp tư duy phản biện hiệu quả nhất

Tư duy phản biện đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc phát triển khả năng bản thân, để rèn luyện được tư duy phản biện tốt không phải dễ dàng, không thể sở hữu trong ngày một ngày hai mà là cần quá trình học tập và có sự kiên trì cao. 

Làm bất kỳ công việc gì cũng đều có khó khăn thử thách, nếu không có những thất bại trong công việc thì không thể chạm đến vinh quang. Vì thế, cần xác định được bản thân đang thiếu kỹ năng gì trong việc tư duy phản biện để bổ sung và hoàn thiện bản thân hơn.

Dưới đây là một số phương pháp tư duy phản biện hiệu quả phù hợp cho nhiều người, hãy áp dụng để thay đổi bản thân và trở thành một người thành công như mơ ước của bạn nhé.

4.1. Tích cực trau dồi và làm giàu kiến thức

Để có thể tìm hiểu về một vấn đề tốt cũng như tham gia các cuộc hội thảo, cuộc họp về chuyên môn thì kiến thức phải đặt lên lên hàng. 

Phải nắm chắc chắn kiến thức về lĩnh vực mình đang theo hay môn học mà bản thân cần thảo luận thì các bạn mới đưa ra được những quan điểm, ý kiến chính xác, thuyết phục được mọi người. 

Chỉ khi có kiến thức tốt thì các bạn mới đưa ra các lập luận và phê bình một cách đầy đủ được, hiểu được người đối diện nói về vấn đề gì, nội dung chính xác không thì kiến thức thực tế phải am hiểu rộng. 

Hãy tưởng tượng, trong một cuộc thảo luận mặc dù muốn phản biện ý kiến nhưng kiến thức bản thân lại không nắm chắc chắn thì sẽ gặp khó khăn trong việc không biết kiến thức mình nói đúng không, có nên nói ra không và việc thể hiện khả năng bản thân là không có. 

Phải không ngừng trau dồi bản thân, ham học hỏi, làm giàu kiến thức trong mọi tình huống, biết lắng nghe, tiếp nhận mọi ý kiến tốt cho bản thân để bản thân phát triển vượt trội trong suy nghĩ, trong cách nhìn nhận vấn đề để có kỹ năng tư duy phản biện tốt nhất.

4.2. Các bạn phải giữ thái độ khách quan

Một trong những rào cản ngăn chúng ta không phát triển hết khả năng tư duy phản biện chính là áp đặt suy nghĩ chúng ta một cách bó buộc. 

Khi quá thụ động trong mọi ý kiến hay bám víu những thành kiến chủ quan của mình, không ham học hỏi hay có học hỏi nhưng không áp dụng tiếp thu ý kiến đó . 

Phải giữ một thái độ tích cực và có sự khách quan cao để có tư duy phản biện tốt nhất và luôn có hướng giải quyết mọi vấn đề một cách khéo léo qua ngôn ngữ cũng như các kỹ năng mà bản thân có để hiệu quả đem lại cao

4.3. Luôn đặt câu hỏi trong mọi trường hợp hay tình huống xảy ra

Tư duy phản biện không thể không nói đến việc đặt câu hỏi và trả lời câu hỏi trong mọi chuyên môn.

Một người có thói quen luôn đặt câu hỏi và nghi vấn trước những tình huống hay thông tin mà họ tiếp xúc sẽ dần phát triển kỹ năng tư duy, tìm tòi về các vấn đề liên quan để đặt cho chính bản thân mình hay đặt cho người đối diện.

Nhìn vào những câu hỏi đưa ra người ta cũng phần nào đánh giá được chất lượng phản biện của bạn có tốt và hiệu quả hay không. Vậy nên việc đặt câu hỏi là rất cần thiết để cuộc nói chuyện hay trao đổi thông tin không bị nhàm chán, có sự tương tác giữa người nghe người nói, khiến cho buổi thảo luận trở nên hấp dẫn với những người có kiến thức sâu rộng. 

Các bạn trẻ chỉ cần chăm chỉ, chịu khó tập thói quen đặt câu hỏi, ngay cả những câu hỏi không hiểu trong việc học tập cho thầy cô giải đáp cũng góp phần nhớ kiến thức tốt hơn, phát triển về tư duy phản biện một cách hiệu quả.

4.4. Rèn luyện để có một não bộ khỏe mạnh và suy nghĩ tích cực

Một não bộ khỏe mạnh đòi hỏi  phải có sự cân bằng giữa việc học hỏi kiến thức và việc nghỉ ngơi đúng thời điểm để sự hoạt động của não bộ duy trì một cách có hệ thống. 

Một não bộ làm việc hiệu quả dẫn đến việc những luồng suy nghĩ sẽ mạch lạc, tiếp nhận kiến thức theo chiều hướng tốt và mở rộng được suy nghĩ liên quan đến các vấn đề khác. Tư duy phản biện sẽ phát huy mạnh mẽ khi tâm lý thoải mái, kiến thức tiếp thu dễ dàng và tiếp nhận kiến thức từ người đối diện chính xác hơn. 

Sự tự tin luôn là cơ sở để các bạn thể hiện những khả năng của mình cũng như phát triển ngôn ngữ cơ bản, kỹ năng trong giao tiếp đem lại kết quả cao. 

4.5. Trở thành một gia sư giúp trẻ trong việc tăng tư duy phản biện

Bạn phải hiểu rằng tư duy phản biện là một kỹ năng chứ không phải một khả năng, mỗi người có cách nhìn nhận vấn đề ở các khía cạnh khác nhau. 

Một câu nói ra có người hiểu theo nghĩa này có người hiểu theo nghĩa khác, để người đối diện hiểu rõ ý mình nói gì thì bản thân các bạn trẻ phải trau dồi bản thân về kỹ năng truyền đạt ngôn từ, đặc biệt phải biết phát triển tư duy bằng sự phản biện, phản bác ý kiến. 

Khi cha mẹ không bên cạnh các bạn trẻ để theo dõi sát sao việc học tập của con, không kiểm soát được khả năng giao tiếp của con em mình, học tập có tốt không thì một gia sư củng cố kiến thức là phương án tốt nhất mang lại cho các bạn trẻ.

Gia sư với kinh nghiệm chuyên môn cao đưa ra phương pháp giảng dạy phù hợp với tính cách tâm lý trẻ, không chỉ dạy trẻ kiến thức mà còn rèn luyện đạo đức nhân cách tốt đẹp của các bạn từ đó giúp tăng khả năng tư duy phản biện ở nhiều lĩnh vực khác nhau. 

Thành công các bạn mang lại là niềm tự hào của cha mẹ và cũng là nền tảng đánh giá chất lượng gia sư tốt.

5. Ví dụ về tư duy phản biện

Nhìn vào phần giải thích thì có vẻ như nhiều người chưa thực sự hiểu rõ ý nghĩa của tư duy phản biện là gì, thế nhưng tin chắc sau khi đọc xong ví dụ dưới đây thì bạn sẽ nhìn nhận vấn đề một cách hiệu quả hơn.

Ví dụ 1: 

Nếu bạn A nói 1 + 1 = 2, bạn B không đồng tình và chỉ đưa ra đáp án là 1 + 1 = 3 mà không giải thích bất cứ điều gì thêm. Vậy thì đây không phải là một tư duy phản biện.

Ví dụ 2: 

Bạn A nói rằng: “C không được khen thưởng vì không làm tốt công việc của mình”

Bạn B phản bác lại ý kiến và cho rằng: “C xứng đáng được thưởng và mọi người trong tổ cần noi gương C.

C là một nhân viên mới, tuy chưa có nhiều kinh nghiệm trong nghề nhưng C lại luôn chăm chỉ làm thêm giờ để tìm hiểu công việc, đồng thời cũng đáp ứng KPI đặt ra mỗi ngày của cấp trên giao xuống, thậm chí còn vượt chỉ tiêu, lại không phạm phải sai lầm gì trong công việc. Chính vì vậy mà C xứng đáng là nhân viên xuất sắc nhận được giải thưởng cho tháng này”

Chính xác thì đây mới là sự phản biện, vì không như ở ví dụ 1, B đã đưa ra những lý lẽ chứng minh cho khẳng định của mình. Và đương nhiên đó đều là những lý lẽ chính đáng và hợp lý, có thể chấp nhận nên lập luận này hoàn toàn có cơ sở.

Những ví dụ về tư duy phản biện vừa rồi đã kết thúc bài viết của tôi ngày hôm nay. Mong rằng, sau khi đọc xong bài viết, mỗi độc giả của vieclam123.vn đều sẽ hiểu rõ tư duy phản biện là gì, ý nghĩa của tư duy phản biện là gì và áp dụng những phương pháp tư duy phản biện cho phù hợp. Chúc các bạn ngày càng thăng tiến trên con đường sự nghiệp của mình, sớm khẳng định bản thân và sở hữu ước mơ mình mong muốn.