1. Chất chống oxy hóa là gì? Đặc điểm và ứng dụng của chất chống oxy hóa

1.1. Chất chống oxy hóa là gì?

Chất chống oxy hóa là hợp chất có tác dụng ngăn chặn hoặc làm chậm quá trình oxy hóa xảy ra trong cơ thể. Chúng ta vẫn biết rằng, cơ thể cần một lượng oxy rất lớn để nuôi các tế bào, cơ quan trong cơ thể, thế nhưng khi các tế bào này tiếp xúc với oxy cũng có thể xảy ra quá trình oxy hóa. Lúc này, hoạt chất bên trong cơ thể sẽ bị biến đổi, tạo nên các gốc tự do hoặc khi tiếp xúc với các tác nhân gây hại như khói thuốc lá, ánh nắng mặt trời, rượu và những môi trường ô nhiễm cũng hình thành nên các gốc tự do.

Các gốc tự do là nguyên nhân chính khiến các tế bào bị hỏng, từ đó gây nên một số bệnh mãn tính và stress oxy hóa. Vì vậy, chúng ta cần bổ sung các chất chống oxy hóa để ngăn chặn các gốc tự do hình thành, gây hại cho cơ thể con người.

Như vậy, có thể hiểu chất chống oxy hóa chính là những chất mà cơ thể cần bổ sung để chống lại các tác nhân gây hại từ môi trường hay các nguyên nhân khác, ngăn chặn các gốc tự do được hình thành.

1.2. Chất chống oxy hóa có những đặc tính nào?

Chất chống oxy hóa có thể tan trong chất béo hoặc trong nước. Chất chống oxy hóa nếu tan trong được sẽ phản ứng với oxy hóa trong huyết tương và bào tương (thành phần chính bên trong tế bào). Còn nếu chất chống oxy hóa hòa tan trong chất béo (lipid), các màng tế bào sẽ được bảo vệ để thoát khỏi peroxy hóa lipid.

Cũng vì vậy, chất chống oxy hóa được tìm thấy với nồng độ khác trong bên trong dịch cơ thể và mô. Ví dụ như trong cơ thể phân bố điều chất chống oxy hóa uric, hay chất chống oxy hóa như ubiquinone hoặc glutathione xuất hiện chủ yếu ở trong các tế bào.

Dựa vào nồng độ của chất chống oxy hóa thì hoạt động của nó sẽ bị phụ thuộc, bên cạnh đó còn phụ thuộc với sự kết hợp của các thành phần khác trong cơ thể như hệ thống enzym chống oxy hóa.

Chất chống oxy hóa khi gặp phải một số kim loại như đồng hoặc sắt (đóng vai trò làm chất xúc tác) cũng sẽ hoạt động như chất khử, khiến stress oxy hóa gia tăng. Chẳng hạn như chất chống oxy hóa axit uric có liên quan mật thiết tới bệnh đột quỵ hay xơ vữa động mạch do thiếu máu cục bộ.

1.3. Những ứng dụng của chất chống oxy hóa hiện nay

Ngoài lợi ích đối với cơ thể, chất chống oxy hóa còn được ứng dụng qua hai lĩnh vực thực phẩm, đồ dùng và sản phẩm công nghiệp.

1.3.1. Thực phẩm và đồ dùng

Chất chống oxy hóa được ứng dụng trong chất bảo quản, chất phụ gia như chất chống oxy hóa tự nhiên là tocopherols (E306), axit ascorbic (E300, AA), hoặc những chất chống oxy hóa tổng hợp như propyl gallate (E310, PG) và butylated hydroxyanisole (E320, BHA). Chẳng hạn một số mỹ phẩm được sản xuất từ chất béo như kem dưỡng ẩm, son, để ngăn ngừa phản ứng oxy hóa gây nên tình trạng ôi thiu thì thường được bổ sung chất chống oxy hóa.

1.3.2. Sản phẩm công nghiệp

Chất chống oxy hóa cũng được ứng dụng trong một số sản phẩm công nghiệp để làm chất ổn định trong một số vật liệu như chất dẻo, cao su, giúp những sản phẩm làm từ vật liệu này ngăn chặn được tình trạng xuống cấp, hoặc có vai trò ngăn chặn sự hình thành cặn bẩn trong động cơ bằng cách trở thành chất bôi trơn trong nguyên liệu như dầu hỏa, xăng, dầu lửa…

2. Chất chống oxy hóa gồm có những loại nào?

Sau khi đã biết được chất chống oxy hóa là gì, chúng ta cùng tìm hiểu các chất có vai trò trong việc chống oxy hóa nhé!

Trên thực tế, có nhiều chất khác nhau có vai trò hoạt động như các chất chống oxy hóa, lên tới hàng trăm hay hàng nghìn chất. Vai trò của từng chất sẽ khác nhau và tương tác, kết hợp với nhau để đảm bảo cơ thể hoạt động hiệu quả.

Một số chất chống oxy hóa mà chúng ta cung cấp cho cơ thể như: Các loại vitamin như vitamin A,  vitamin C, vitamin E, Lycopene, Beta-carotene, Selen, Lutein, Zeaxanthin, Mangan… Hay các chất chống oxy hóa và dinh dưỡng thực vật như flavon, Flavonoid, polyphenol, catechin, phytoestrogen, các chất này đều được phát hiện trong các loại thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật.

Các chất chống oxy hóa không thể thay thế cho nhau vì mỗi loại phục vụ một chức năng khác nhau, do đó bạn cần có một chế độ ăn uống đa dạng và lành mạnh, bổ sung cho cơ thể nhiều thực phẩm cần thiết.

3. Bổ sung chất chống oxy hóa trong những thực phẩm nào?

3.1. Bổ sung nhóm thực phẩm có chứa chất chống oxy hóa

Khi đã hiểu chất chống oxy hóa là gì, chắc hẳn bạn đang muốn bổ sung ngay lập tức các loại thực phẩm có chứa chất oxy hóa đúng không? Bạn nên bổ sung cho cơ thể những thực phẩm như rau, hoa quả, củ, hay những thực phẩm có nguồn gốc thực vật để cung cấp cho cơ thể chống oxy hóa tốt nhất. Đặc biệt, lựu là nguồn thực phẩm giàu chất chống oxy hóa.

Bạn có thể bổ sung các thực phẩm sau trong chế độ ăn uống của mình:

- Vitamin A: Bổ sung chất chống oxy hóa có nhiều trong trứng, sữa và gan.

- Vitamin C: Bổ sung các loại rau quả và trái cây, đặc biệt là các loại quả cam, bưởi, ổi, ớt chuông hay các loại quả mọng.

- Vitamin E: Bổ sung cho cơ thể các loại rau lá xanh, hạt hướng dương, các loại hạt và các loại dầu thực vật khác.

- Lycopene: Hoa quả và rau củ có màu đỏ, hồng như dưa hấu, cà chua.

- Beta-carotene: Những loại rau củ, hoa quả có nhiều màu sắc sặc sỡ như đậu Hà Lan, cà rốt, xoài và bina.

- Selen: Có nhiều chất chống oxy hóa Selen trong ngô, gạo, lúa mì hay những loại ngũ cốc nguyên hạt, trứng, các loại hạt, các loại đậu, pho mát.

- Lutein: Lutein là chất chống oxy hóa có chứa nhiều trong những thực phẩm như lá, rau xanh, ngô, cam và đu đủ.

Một số thực phẩm khác bạn nên bổ sung cho cơ thể như: Cà tím, nho đỏ, trà đen và trà xanh, các loại đậu (như đậu tây, đậu đen), sô cô la đen, việt quất, quả lựu, táo, bông cải xanh, đậu lăng, rau bina…

3.2. Top các thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

Bạn có thể tham khảo một số thực phẩm giàu chất chống oxy hóa dưới đây để cung cấp cho cơ thể các dưỡng chất cần thiết nhé!

- Socola: Socola có nguyên liệu chính là bột ca cao và bơ ca cao, thêm sữa và đường theo tỷ lệ thích hợp tạo nên vị ngọt béo hợp khẩu vị, vì vậy trong socola có nhiều chất chống oxy hóa khác nhau như polyphenol, flavanols và catechin.

- Việt quất: Trong việt quất có nhiều hợp chất có tác dụng chống oxy hóa, đem lại nhiều lợi ích cho cơ thể như ngăn ngừa bệnh tim mạch, cải thiện tình trạng lão hóa và phòng chống ung thư. Đặc biệt, trong việt quất có hàm lượng phenol có tính chất chống oxy hóa mạnh, giúp cải thiện trí nhớ và bảo vệ các tế bào thần kinh.

- Dâu tây: Trong dâu tây có rất nhiều hợp chất chống oxy hóa, tiêu biểu là có axit ellagic và ellagitannin cao gấp 11 lần so với những loại hoa quả khác, hai hợp chất này có khả năng ngăn chặn tình trạng lão hóa qua việc ức chế hoạt động của gốc tự do.

- Kỷ tử: Trong phương thuốc gia truyền hay trong nấu ăn, kỷ tử là một loại gia vị phổ biến. Nó cung cấp nhiều hàm lượng oxy hóa cao, có vị chua ngọt lạ miệng và giúp hệ thống miễn dịch được tăng cường khỏe mạnh.

- Cải xoăn: Cải xoăn có rất nhiều lợi ích đối với sức khỏe và có tác dụng giảm cân, làm đẹp da hiệu quả. Cải xoăn có nhiều hợp chất chống oxy hóa như flavonoid quercetin và kaempferol, giúp cơ thể chống viêm, bảo vệ tim mạch và giảm huyết áp. 

- Bắp cải tím: Ngoài màu sắc tím thủy chung đẹp mắt, vị của bắp cải tím cũng rất đặc trưng, có nhiều chất dinh dưỡng và chất chống oxy hóa như flavonoid và carotenoid có tác dụng phòng chống ung thư.

- Đậu: Hầu hết, các loại đậu đều có nhiều chất chống oxy hóa cho cơ thể, đậu có bùi béo và được nhiều người ưa chuộng. Ví dụ như hoạt tính chống oxy hóa saponin trong đậu Hà Lan có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư.

- Cải Bina: Cải Bina cải thiện hệ tiêu hóa, tốt trong thực đơn giảm cân và cải thiện được tình trạng tổng thể của sức khỏe. Ngoài ra, cải Bina còn có nhiều chất chống oxy hóa như beta-carotene có tác dụng phòng chống ung thư, giúp bảo vệ các tác nhân gây hại cho tim mạch như ngăn chặn hàm lượng cholesterol gây hại.

Hy vọng qua bài viết kể trên, bạn đã biết được chất chống oxy hóa là gì và những thông tin khác về chất chống oxy hóa. Chất chống oxy hóa có vai trò đặc biệt quan trọng đối với cơ thể, giúp cơ thể ngăn ngừa tình trạng lão hóa, tốt cho sức khỏe và bảo vệ khỏi tác nhân gây bệnh khác. Bạn nên bổ sung hợp lý các loại thực phẩm có chứa nhiều chất chống oxy hóa để cơ thể cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết nhé!