1. Làm rõ khái niệm tuổi dậy thì là gì?

Tuổi dậy thì là giai đoạn diễn ra có sự thay đổi thể chất, trong đó bao gồm cả cơ thể và tâm sinh lý của con người. Khi bước vào giai đoạn dậy thì, cơ thể của một đứa trẻ sẽ có những chuyển biến để trở thành một cơ thể bình thường của người trưởng thành.

Khi dậy thì thành công, cơ thể của cả nam và nữ sẽ có những thay đổi rõ rệt, trong đó đặc biệt là mỗi bạn sẽ có khả năng sinh sản hữu tính mà trước đây không có. Các bạn nữ thì sẽ phát triển mạnh về buồng trứng, còn cơ thể bạn nam thì lại tập trung cho việc hoàn thiện tinh hoàn.

Tuổi dậy thì là gì có lẽ chẳng còn là câu hỏi khó trả lời khi bạn đọc được bài viết này, tuy nhiên điều đó là chưa đủ để học sinh và phụ huynh nhận thức đúng đắn khi đối diện với giai đoạn khủng hoảng này của con mình. 

Để xử lý tốt và cùng con vượt qua giai đoạn khó khăn đầu đời này, cha mẹ hãy nhận diện những dấu hiệu của một cơ thể phát triển bình thường khi bước vào giai đoạn này thật tốt. Những kiến thức bên dưới sẽ là nguồn tham khảo tuyệt vời mà bạn không nên bỏ qua, cùng theo dõi ngay nhé.

2. Những dấu hiệu nhận biết ở tuổi dậy thì đối với cả nam và nữ

Giai đoạn đánh dấu sự trưởng thành của mỗi con người chính là tuổi dậy thì, vậy bạn có biết ở bé trai và bé gái sẽ có những thay đổi như thế nào khi bước vào giai đoạn này hay không?

2.1. Cẩm nang tuổi dậy thì dành cho bạn gái

2.1.1. Độ tuổi dậy thì của nữ là bao nhiêu?

Tuổi dậy thì ở nữ có đặc điểm gì nổi bật? Cha mẹ cần phải nắm bắt những thay đổi lớn nào khi có con gái đến độ tuổi này?

Giai đoạn dậy thì của bé gái thường bắt đầu vào năm 8 đến 13 tuổi, tuỳ từng bé mà độ tuổi dậy thì sẽ khác nhau. Trong khoảng thời gian này, trên cơ thể của các bé gái sẽ có những thay đổi nhất định.

Phần ngực phát triển chính là dấu hiệu nhận biết đầu tiên khi bé gái bước vào giai đoạn dậy thì. Khi đó ngực của bạn nữ sẽ nhú lên thành những cục nhỏ dưới núm vú, ở một bên hoặc cả hai bên. Khi sờ vào những cục này bạn có thể cảm nhận về độ cứng của nó, đồng thời kích thước sẽ được tăng đều theo thời gian, cho đến khi kết thúc giai đoạn dậy thì thì mới dừng lại. 

Bước vào giai đoạn này các bạn nữ thường phát triển nhanh chóng về chiều cao, cân nặng cũng sẽ phát triển tốt nếu kết hợp với chế độ dinh dưỡng khoa học.

Kể từ khi có những dấu hiệu của tuổi dậy thì cho tới 6 tháng sau, lông mu của các bạn nữ sẽ xuất hiện, tuy nhiên cũng có những bé xuất hiện biểu hiện này trước để đánh dấu mốc dậy thì của mình. 

Không chỉ vậy, lông nách của các bạn nữ cũng sẽ xuất hiện trong thời điểm này, đây là dấu hiệu hoàn toàn bình thường mà các bạn không nên quá lo lắng mà ảnh hưởng tới tâm lý của mình.

Quá trình dậy thì sẽ diễn ra trong khoảng thời gian không quá ngắn cũng chẳng quá dài, vài năm chính là con số vừa phải để tất cả những thay đổi trên cơ thể và tâm sinh lý ở trạng thái ổn định.

Theo thời gian, ngực của các bạn nữ sẽ dần lớn lên, lông mu và các cơ quan sinh dục cả bên trong lẫn bên ngoài cũng phát triển tạo ra kỳ kinh nguyệt đầu tiên. Các kỳ kinh sẽ diễn ra mỗi tháng 1 lần, chu kỳ có thể chênh lệch tuỳ vào cơ địa của mỗi bạn.

Ở giai đoạn này, các bạn nữ thường gia tăng chiều cao trung bình khoảng 7 - 8 cm, nó sẽ đạt tối đa khi kỳ kinh đầu tiên xuất hiện. Sau 2 năm kể từ kỳ kinh đầu tiên xuất hiện thì các bạn nữ thường không phát triển về chiều cao nữa, đây là kiến thức vô cùng quan trọng để các bạn trẻ và phụ huynh lên kế hoạch tăng trưởng chiều cao cho con em mình.

Tổng kết, tuổi dậy thì ở gái khiến các em có thể gia tăng chiều cao từ 25 - 35cm, bạn có thấy đây là một con số hấp dẫn hay không?

2.1.2. Tâm lý tuổi dậy thì ở con gái

Khi bước vào giai đoạn dậy thì, con gái thường sẽ có những biểu hiện khó hiểu như sau:

Thứ nhất, thường xấu hổ khi được xếp đứng gần hay nói chuyện cùng các bạn nam đồng trang lứa.

Thứ hai, bạn có thể dễ dàng nhận ra một điều đó là ở tuổi dậy thì của bé gái thường mơ mộng, tư lự tất cả mọi vấn đề xảy ra xung quanh mình.

Thứ ba, các bạn nữ ở giai đoạn này đã biết chú ý tới hình thức, cụ thể là đầu tư về trang phục, biết làm điệu mỗi khi có sự xuất hiện của bạn khác giới.

Thứ tư, các cô nàng mới lớn của chúng ta đã biết để ý tới bạn trai, gieo tình cảm với một người mà họ có tình cảm. Nếu đối phương cũng để ý ngược lại thì không sao nhưng trường hợp không nhận được phản hồi tích cực thì thường dễ bị tổn thương, cảm giác hụt hẫng về tình cảm và gây ra rất nhiều hậu quả về sau như trầm cảm hay chán đời mà làm điều dại dột,...

2.2. Hiểu rõ tuổi dậy thì của bé trai

Không chỉ có bé gái, các bé trai khi bước vào giai đoạn này thì cũng có nhiều thay đổi đáng kể. Những thay đổi đó được thể hiện như thế nào, theo dõi những thông tin bên dưới để hiểu rõ hơn bạn nhé.

2.2.1. Độ tuổi dậy thì của nam

Dậy thì ở nam sẽ xảy ra muộn hơn các bạn nữ, đồng thời tâm sinh lý cũng có phần thay đổi rõ rệt khiến cho cha mẹ gặp nhiều khó khăn trong hành trình nuôi dạy con. 

Những cha mẹ có con trai thì nên lưu ý rằng độ tuổi dậy thì của bé thường dao động từ 15 - 16 tuổi. So với con gái thì các bạn nam sẽ dậy thì muộn hơn khoảng vài năm.

Một số dấu hiệu nhận biết dễ dàng của các bạn nam là gì bạn đã nắm rõ chưa? Nếu chưa thì đây là những đáp án dành cho bạn:

Thứ nhất, về giọng nói: Các bạn nam khi dậy thì sẽ bị vỡ giọng, khi nói sẽ to hơn và độ trầm sẽ là đặc điểm nổi bật nhất. Ngoài ra, lông mu mọc nhiều rõ rệt, tinh hoàn phát triển mạnh mẽ để hoàn thành chức năng sản xuất tinh trùng của mình.

Thứ hai, bước vào giai đoạn dậy thì bạn sẽ nhìn thấy trên mặt xuất hiện nhiều mụn trứng cá, đây là một trong những biểu hiện rõ rệt mà bất cứ ai cũng nhìn thấy và biết bạn đang bước vào giai đoạn mới lớn.

Sở dĩ mụn trứng cá xuất hiện là do nội tiết tố hoạt động mạnh làm kích thích tuyến trên cơ hoạt động mạnh, từ đó sản sinh ra nhiều mụn trứng cá trên khuôn mặt của các bạn nam.

Không chỉ có mụn, mồ hôi cũng là thứ để bạn nhận biết cơ thể mình đang thay đổi. Mồ hôi đổ ra nhiều hơn, nếu hoạt động mạnh thì nó có thể tạo ra mùi cơ thể không mấy dễ chịu, vì vậy để khắc phục tình trạng này thì bạn có thể phải nhờ tới sự hỗ trợ từ một số sản phẩm khử mùi.

Thứ ba, bắt đầu quá trình dậy thì, các bạn nam có thể bị đau ở vùng ngực do ảnh hưởng của nội tiết tố đi ngang qua. Tất nhiên không phải ai cũng gặp phải tình trạng này cho nên bạn đừng quá hoang mang và lo lắng nhé. 

Thứ tư, một bạn nam trong giai đoạn dậy thì thường sẽ cao thêm từ 8 - 12cm trong khoảng 2 năm kể từ khi bước vào độ tuổi này. Tuy nhiên để gia tăng tối đa chiều cao của mình thì các bạn nam phải kết hợp với chế độ dinh dưỡng thật khoa học, ăn uống ngủ nghỉ đúng giờ, đúng liều lượng bạn nhé.

2.2.2. Tâm lý tuổi dậy thì ở nam

Nếu như các bạn nữ khi dậy thì thường rụt rè hơn, có vẻ nội tâm hơn thì các bạn nam lại không như thế. Khi bước vào giai đoạn dậy thì, hầu hết các bạn nam đều thích được thể hiện mình trước mặt các bạn khác giới.

Bố mẹ cũng sẽ thấy con trai mình trở nên khó bảo, bướng bỉnh hơn so với trước rất nhiều. Thậm chí nhiều khi còn tự gây gổ với bạn bè hoặc người thân mà lý do đôi khi là rất nhỏ nhặt.

Giống như tuổi dậy thì ở gái, các bạn nam khi đến lứa tuổi này cũng đã biết để ý tới bạn gái. Tuy nhiên trong thời gian này nếu tình cảm đó không được đáp ứng thì dễ gây hận thù và hàng loạt suy nghĩ tiêu cực vây quanh.

2.2.3. Tuổi dậy thì ở nam kéo dài bao lâu bạn có biết?

Không chỉ là các bạn nam, ngay cả các bậc phụ huynh cũng không biết tuổi dậy thì ở nam kéo dài bao lâu và kết thúc như thế nào?

Nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng thời gian dậy thì của các bạn nam thường kéo dài từ 2 đến 5 năm tuỳ thuộc vào cơ địa từng bạn. Do đó nếu con bạn bắt đầu dậy thì ở tuổi từ 9 - 13 thì nó sẽ được kết thúc vào năm 16 - 18 tuổi,...

Khi kết thúc giai đoạn dậy thì thì tất cả những thay đổi trên cơ thể đều giống với một người trưởng thành, mặc dù tâm sinh lý vẫn có phần chưa hoàn thiện nhưng nó sẽ được tôi luyện theo thời gian và môi trường tiếp xúc của mỗi bạn. 

3. Cha mẹ nên và không nên làm gì khi có con bước vào tuổi dậy thì?

Con trẻ bước vào độ dậy thì thường có rất nhiều sự thay đổi tâm lý. Đối với trẻ nữ, thường dậy thì ở tuổi từ 12-14, trẻ nam thường dậy thì muộn hơn từ 11 đến 2 năm. Ở độ tuổi này, trẻ chịu rất nhiều áp lực trong chuyện học hành, thi cử. Do vậy, học sinh có rất nhiều thay đổi trong tâm lý, tính cách. 

3.1. Những điều mà cha mẹ nên làm khi có con ở tuổi dậy thì

Hầu như tất cả mọi đứa trẻ, đều trải qua giai đoạn “khủng hoảng tuổi mới lớn”. Nếu như các bạn thấy con có một số những thay đổi trong tính cách như hay cáu giận, không còn đam mê với những sở thích cũ, thường xuyên mệt mỏi,… thì cũng đừng quá lo lắng.  Bạn nên thực hiện theo những điều sau để có thể cùng con vượt qua giai đoạn “khủng hoảng” này nhé!

3.1.1. Thường xuyên trò chuyện khi con bước vào tuổi dậy thì

Thực ra không phải đến khi con tới độ tuổi dậy thì và có những biểu hiện bất thường thì bố mẹ mới cần phải trò chuyện cùng với con mà điều đó cha mẹ cần phải làm thường xuyên và liên tục.

Tâm lý của lứa đứa trẻ mới lớn có thể sớm nắng, chiều mưa rất thất thường, nếu như bạn không để mắt tới con thì trẻ rất dễ bị mắc phải các chứng bệnh như trầm cảm, tự kỷ hay rối loạn tâm lý,...

Khi con bước vào giai đoạn dậy thì, bạn hãy hạn chế nói ra những từ ngữ mang tính giáo điều, ngừng so sánh con với những đứa trẻ khác đồng trang lứa vì như vậy rất dễ làm trẻ tổn thương. 

Việc cha mẹ so sánh với “con nhà người ta” vô hình chung khiến cho khoảng cách của bố mẹ và các em ngày một lớn. Không có tiếng nói chung khiến cho trẻ trong giai đoạn dậy thì thường xuyên có thái độ bất mãn với cha mẹ. 

Có nhiều ông bố bà mẹ thường xuyên áp đặt suy nghĩ của mình lên con trẻ và nghĩ rằng điều đó là tốt với chúng mà không chịu lắng nghe xem con thực sự cần gì, muốn gì. Chỉ khi các bạn có thể trở thành một người bạn của con, bạn mới thực sự có thể giúp con vượt qua được khủng hoảng này một cách dễ dàng.

Các phụ huynh cần hiểu rằng, bạn ở đây không có nghĩa là ngang hàng phải lứa mà chính là sự lắng nghe, thấu hiểu. Những đứa trẻ ở độ tuổi dậy thì thường rất nhạy cảm, và có rất nhiều những biến động tâm lý như biết rung động, biết yêu, dễ bị tổn thương bởi những lời nói mang tính chất phủ định khả năng của các em. Do vậy, bạn nên gần gũi với con, và lắng nghe xem con mình đang thực sự muốn gì, cần gì. Chỉ khi đó, bạn mới có thể giúp con có những trải nghiệm tuyệt vời của tuổi mới lớn.

3.1.2. Không can thiệp quá sâu vào chuyện tình cảm của con

Một số trẻ thường đã có rung động đầu đời khi bước vào giai đoạn chuyển sang cơ thể, tâm lý của một đứa trẻ thành người trưởng thành. Một số phụ huynh thường ra sức cấm cản chuyện yêu đương của con. Điều này chỉ khiến cho con bạn càng thêm nổi loạn và quyết định theo đuổi “tình yêu” tới cùng. 

Khi con bước vào giai đoạn dậy thì, tốt nhất các phụ huynh nên chia sẻ với con một số những vấn đề về giới tính để con biết cần phải dừng lại ở giới hạn như thế nào. Chuyện trẻ có những rung động hoặc tình cảm với bạn bè khác giới là điều hết sức bình thường. Quan trọng là các phụ huynh có biết cách để trẻ trẻ hiểu đúng về tình yêu và không đi sai đường tránh những hậu quả đáng tiếc ảnh hưởng tới tương lai của con.

3.1.3. Nói cho con hiểu về những chuyển biến trong cơ thể

Khi con bắt đầu học trung học cơ sở , bạn nên  nói cho con hiểu về những chuyển biến trong cơ thể của mình . Khi đó, con sẽ không cảm giác sợ sệt khi thấy những hiện tượng “kỳ lạ” xảy ra đối với mình.

3.2. Các bé ở tuổi dậy thì không nên làm gì?

Mặc dù cùng phải trải qua giai đoạn dậy thì giống nhau thế nhưng hoàn cảnh và môi trường sống xung quanh của mỗi bạn lại có sự khác biệt. Chính vì vậy ngoài dựa vào cha mẹ thì các bạn nam và nữ vẫn nên tự phòng vệ cho mình những kiến thức nhất định về tâm sinh lý tuổi dậy thì để chống chọi với mọi thay đổi có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

3.2.1. Không nên học và làm theo những hành động xấu từ bạn bè

Ở tuổi dậy thì, cả bé trai và bé gái thường rất dễ bị tổn thương, chính vì vậy bất kể khi gặp phải chuyện buồn trong gia đình hay tình yêu thì rất dễ có những hành động bất thường. 

Sẽ không ai hiểu rõ cảm xúc của bạn bằng chính bản thân bạn, vì vậy nếu dễ dàng để mọi thứ bị ảnh hưởng bởi người khác thì chắc chắn bạn sẽ có những cách ứng xử không đúng đắn. Điển hình là học theo bạn bè, làm theo sự rủ rê, lôi kéo mà những hành động đó lại không được xã hội chào đón.

Để bảo vệ mình khỏi những cạm bẫy xung quanh, tốt nhất những bạn nam và nữ đang ở giai đoạn dậy thì nên ít tiếp xúc với những người thường xuyên có biểu hiện bất thường, chuyên nói xấu người khác hoặc có lối sống không lành mạnh.

3.2.2. Ở tuổi dậy thì không nên làm việc quá sức

Những bạn nào đang bước vào quá trình dậy thì không nên làm việc quá sức nếu không sức khoẻ của bạn sẽ bị ảnh hưởng. 

Khi làm việc nặng nhọc, quá sức của mình thì cơ thể sẽ không đảm bảo sự phát triển bình thường. Nếu làm việc nặng trong thời gian dài có thể dẫn đến tình trạng suy nhược cơ thể, làm ảnh hưởng tới mọi chu trình phát triển tâm sinh lý tuổi dậy thì.

3.2.3. Cha mẹ không nên phàn nàn về vẻ ngoài và cách ăn mặc của con

Những câu nói dạng như “Con dạo này béo thế/ gầy thế”, “Con ăn mặc kiểu gì vậy?”, “Con bôi thứ gì lên mặt thế kia?”…. có sức sát thương khá lớn đối với những đứa trẻ ở giai đoạn dậy thì.

Bước vào tuổi dậy thì, các bạn trẻ bao gồm cả nam và nữ chúng đã ý thức được về ngoại hình của mình. Hơn nữa, gu thẩm mỹ của bạn sẽ khác rất nhiều so với gu thẩm mỹ và phong cách ăn mặc của giới trẻ. Vì thế, tốt nhất, nếu như cách ăn mặc và vẻ ngoài của con không có gì quá kỳ dị, hãy để cho con thoải mái lựa chọn.

Hãy đóng vai thành 1 cậu bé học cấp 2 ở ví dụ dưới đây để xem tâm trạng của các bậc cha mẹ như thế nào khi thẳng tay góp ý bằng những điều không mấy dễ nghe cho con em của mình nhé:

“Có một cậu bé học cấp 2 ở xa, cuối tuần mới trở về nhà. Tuy nhiên, khi vừa trở về nhà, mẹ cậu liền nói :”Ôi  dạo này con gầy thế”, “Kiểu tóc xoăn này không hợp với con đâu!” và một “tràng” những câu nói phàn nàn về ngoại hình khác.”

Thử đặt mình vào cương vị của một cậu bé 12 tuổi, chắc chắn bạn sẽ cảm thấy rất tự ti về vẻ ngoài của mình. Có thể phụ huynh nghĩ rằng những lời phàn nàn đó là bình thường, nhưng đối với con trẻ, nó có sức sát thương rất lớn. Đấy chính là một trong những lời giải thích cho câu hỏi vì sao mà những đứa trẻ ở độ tuổi này thường có xu hướng muốn xa lánh bố mẹ.

3.2.4. Can thiệp quá sâu vào chuyện bạn bè, tình cảm của con

Tất nhiên, bạn không thể để con giao du với những đối tượng bạn bè xấu. Nhưng tuyệt đối, không nên can thiệp quá sâu vào chuyện tình cảm, bạn bè của con. Bạn chỉ cần dõi theo con từ phía sau, và giúp đỡ con khi cần thiết. 

Ở độ tuổi dậy thì, chuyện con muốn hướng ra thế giới bên ngoài nhiều hơn nghĩ tới về nhà là điều rất bình thường. Con cần có một không gian riêng và những tình cảm khác ngoài tình cảm gia đình. Vì thế, các bạn tuyệt đối không nên nói những câu như :”Con không được chơi với bạn A, bạn B. Mẹ thấy bạn ấy nghịch ngợm lắm”. 

Bạn cần biết thông tin về bạn bè của con, nhưng chỉ nên “ra mặt” khi những đứa trẻ đó thực sự gây ảnh hưởng xấu tới con bạn. Đừng vì chuyện con không còn “thân thiết” với mình như trước mà hạn chế việc giao lưu bè bạn của con.

Ngoài ra, ở lứa tuổi này, chuyện học sinh có những rung động đầu đời là điều bình thường. Phụ huynh càng ngăn cấm, con càng quyết “yêu” đến cùng. Vì thế, đừng bao giờ “làm lớn” chuyện yêu đương của con lên. Bạn nên dạy cho con biết những kiến thức cơ bản về giới tính, và giúp con biết giới hạn ở đâu để cân bằng được giữa tình yêu và học tập.

4. Trẻ dậy thì sớm và nỗi lo của nhiều cha mẹ

Trẻ đến tuổi dậy thì trong tình trạng bình thường đã là điều đáng lo của các bậc cha mẹ, nhưng nỗi lo lắng ấy còn được nhân lên gấp nhiều lần khi bạn có con em dậy thì sớm.

Một số nguyên nhân có thể gây ra tình trạng dậy thì sớm cho con bạn bao gồm:

- Do giới tính của trẻ: Thường thì bé gái sẽ phát triển và dậy thì sớm hơn các bé trai, vì vậy nếu con bạn vẫn dậy thì trong khoảng thời gian phổ biến thì có thể chấp nhận được.

- Béo phì cũng là một nguyên nhân khiến con bạn bị dậy thì sớm, nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng những trẻ thừa cân, béo phì thường có nguy cơ dậy thì sớm hơn những đứa trẻ sở hữu cân nặng bình thường khác.

- Một số nguyên nhân khác như: Do Hormone giới tính, trẻ mắc phải một số bệnh, do trẻ đã từng điều trị bức xạ trị liệu lên hệ thống thần kinh trung ương,...

Dựa vào những dấu hiệu nhận biết trên đây, các bậc phụ huynh có thể dễ dàng phát hiện con mình có đang rơi vào tình trạng dậy thì sớm hay không. Tác hại của việc dậy thì sớm là không tưởng và khó lường trước, chính vì vậy khi cảm thấy con mình có những dấu hiệu này thì cần phải đi gặp bác sĩ để được tư vấn và chữa trị kịp thời.

Đọc xong bài viết trên chắc hẳn bạn đã có đáp án cho câu hỏi tuổi dậy thì là gì rồi, tâm lý tuổi dậy thì ở gái hay trai đều có những dấu hiệu nhận biết rõ rệt chỉ cần phụ huynh dành thời gian quan tâm tới con em mình. Hãy học theo những lời khuyên bổ ích từ chuyên gia của vieclam123.vn để trở thành những ông bố, bà mẹ tâm lý nhất bạn nhé.