1. Cử tri là gì?

Hiểu về khái niệm cử tri một cách đúng đắn nhất dựa trên cơ sở pháp lý là luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và Đại biểu HĐND ban hành năm 2015. Theo đó, cử tri chính là người công dân thực hiện quyền chính trị của mình để bỏ phiếu khi bầu cử Quốc hội và HĐND, đồng thời cũng có quyền đối với việc bỏ phiếu bãi nhiệm đại biểu do chính mình bầu ra từ cuộc bầu cử nếu nhận thấy đại biểu có hành vi, biểu hiện không xứng đáng, không được nhân dân tín nhiệm.

Luật pháp Việt Nam xác định rất rõ đối tượng cử tri phải là công dân của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đã đủ từ 18 tuổi trở lên. Với điều kiện đó, cử tri cũng ngoại trừ các đối tượng ở trong những trường hợp sau: người bị tạm giam giữ, mất trí, đang chịu án tù, trong quá trình cải tạo, bị tước quyền bầu cử trước đó bởi Pháp luật hoặc Tòa án.

 2. Quy định về việc xác định công dân có quốc tịch Việt Nam đảm bảo điều kiện trở thành cử tri

Muốn xác định đúng đắn một người có quốc tịch Việt Nam, là công dân của nước Việt Nam cần phải căn cứ vào Luật Quốc tịch Việt Nam. Theo luật, công dân Việt Nam có một trong những điều kiện sau:

- Bố mẹ đều là người có quốc tịch Việt, công dân cần xác định quốc tịch có thể được sinh ra trong nước hoặc nước ngoài.

- Có cha hoặc mẹ có quốc tịch Việt, người còn lại không mang quốc tịch hoặc trường hợp mẹ là người Việt nhưng không rõ cha là ai. Cá nhân có thể sinh ở trong nước hoặc nước ngoài.

- Một trong hai người: cha hoặc mẹ mang quốc tịch Việt, người còn lại mang quốc tịch nước ngoài. Giữa họ có sự thỏa thuận rõ ràng về vấn đề chọn cho cá nhân quốc tịch Việt và được xác nhận bằng văn bản tại thời điểm đăng ký khai sinh. Hoặc cha mẹ không thể đi tới thỏa thuận thống nhất con mang quốc tịch nào, do được sinh tại Việt Nam nên cuối cùng khi làm khai sinh, cá nhân sẽ mang quốc tịch Việt.

- Cá nhân được sinh tại Việt Nam, có người mẹ không mang quốc tịch nhưng lại có địa chỉ thường trú ở trong nước, không rõ cha là ai.

- Cá nhân được nhập hoặc trở lại quốc tịch Việt.

- Cá nhân là trường hợp bị bỏ rơi khi còn sơ sinh hoặc là trẻ em được tìm thấy tại Việt Nam nhưng không thể biết bố mẹ là ai.

- Là trẻ Việt Nam nhưng được nhận làm con nuôi của người nước ngoài và vẫn giữ quốc tịch Việt.

- Là trẻ nước ngoài được nhận làm con nuôi của người Việt nên mang quốc tịch Việt theo luật và có xác nhận từ cơ quan thẩm quyền nhà nước.

3. Các quy định liên quan tới vấn đề lập danh sách cử tri

3.1. Cách tính tuổi đủ điều kiện để được ghi tên trong danh sách cử tri

Việc tìm hiểu cử tri là gì ở trên đã phần nào hé lộ cho chúng ta biết tuổi đủ điều kiện để trở thành cử tri. Nhưng không đơn giản chỉ là sự công nhận độ tuổi đó mà các ranh giới xác định để đảm bảo đúng độ tuổi quy định mới cần được tính toán. Vì thế chúng ta cần phải biết cách tính tuổi cử tri đủ điều kiện.

Tuổi của công dân bắt đầu được thực hiện quyền bầu cử, ứng cử sẽ được tính bắt đầu từ ngày/tháng được ở giấy khai sinh ở tại năm công dân đủ 18 tuổi. Ví dụ, một công dân sinh ngày 20/01/2000 thì bắt đầu từ ngày 20/01/2018, người công dân đó trở thành cử tri và có quyền bầu cử. Trường hợp không có giấy khai sinh, cần dựa vào chứng minh thư, sổ hộ khẩu. Lưu ý, tuổi sẽ tính theo dương lịch.

Rất nhiều trường hợp ở giấy khai sinh không ghi ngày sinh, chỉ ghi tháng và năm sinh. Cho tới năm 18 tuổi không thể xác định rõ ngày nào chính thức được quyền cử tri thì luật pháp quy định lấy ngay ngày mùng 1 của tháng sinh để xác định tuổi trở thành cử tri. Còn hi hữu hơn nữa, nếu chỉ có năm sinh trên giấy khai sinh thì mặc định tính tuổi cử tri sẽ là ngày 01/01.  

3.2. Nguyên tắc chuẩn trong quy định lập danh sách cử tri

Từ việc hiểu cử tri là gì, việc lập danh sách cử tri sẽ là nhiệm vụ cần thiết trong công tác chuẩn bị bầu cử. Tất cả công dân có quyền bầu cử đều sẽ được ghi tên trong danh sách cử tri, sau đó được phát thẻ cử tri, trừ những trường hợp bị loại trừ. Khi lập danh sách, chỉ ghi tên một lần duy nhất cho mỗi công dân tại danh sách ở nơi thường trú/tạm trú. Người tạm trú có thể là người dân sinh sống, làm việc hoặc là quân nhân đóng quân, làm nhiệm vụ tại địa phương đó,

Công dân Việt Nam trở về từ nước ngoài vào thời điểm đã niêm yết danh sách cử tri nhưng chưa quá 24h ở thời điểm bỏ phiếu được diễn ra thì vẫn có thể tới Ủy ban nhân dân địa phương để yêu cầu ghi tên vào danh sách cử tri. Lưu ý khi đến phải mang theo Hộ chiếu chứng minh quốc tịch Việt Nam.

Những cử tri trong diện bị tạm giam giữ hoặc đang chấp hành giáo dục cải tạo, trong các trại cai nghiện thì sẽ được ghi tên trong danh sách cử tri ở địa phương nơi đó để thực hiện quyền bầu cử.

3.3. Các đối tượng không được đưa tên trong danh sách cử tri

Những trường hợp sau sẽ không được ghi tên:

- Đang trong thời gian bị tước mất quyền bầu cử dựa theo quyết định, bản án ban hàng của Tòa án mà quyết định, bản án này đã có hiệu lực.

- Bị nhận kết án tử hình và chờ thi hành án

- Đang bị phạt tù không hưởng án treo

- Bị mất năng lực đối với hành vi dân sự

3.4. Trường hợp công dân được bổ sung thêm trong danh sách cử tri

Khi đã tới thời gian niêm yết danh sách cử tri, việc bổ sung thêm tên sau đó có được thực hiện nữa hay không? Câu trả lời là có nhưng phải là các trường hợp đặc biệt sau đây:

- Thời gian tính từ khi niêm yết danh sách tới trước khi hoạt động bỏ phiếu bắt đầu là 24 tiếng, công dân có sự thay đổi nơi thường trú sẽ tới các cơ quan hành chính tại xã phường nơi đã được ghi tên trước đó để trình bày và yêu cầu xóa tên khỏi danh sách, đồng thời nhanh chóng bổ sung tên mình vào danh sách ở nơi mới để được thực hiện quyền cử tri. Bên cạnh đó, công dân từ một nơi tạm trú khác nhưng lại có nguyện vọng muốn được bầu cử tại một địa phương tạm trú mới thì sẽ xin bỏ tên trong danh sách ở nơi tạm trú cũ để ghi bổ sung tên ở nơi tạm trú mới, vãn đảm bảo đúng trong thời gian quy định có thể thay đổi.

- Những công dân trong trường hợp không được tham gia bầu cử nếu trước 24 tiếng để chính thức bắt đầu bầu cử mà được khôi phục quyền bầu cử thì sẽ được bổ sung trong danh sách ở nơi tạm trú.

4. Thẩm quyền lập danh sách cử tri được Luật Bầu cử quy định ra sao?

Danh sách sẽ được lập bởi Ủy ban nhân dân cấp xã ở các khu vực bỏ phiếu. Nếu đơn vị hành chính cấp huyện không có phân rõ thành đơn vị xã hay thị trấn thì UBND cấp huyện sẽ lập danh sách này.

Tại những đơn vị lực lượng vũ trang thì người chỉ huy của đơn vị sẽ lập danh sách, sau đó gửi đến để nhập vào danh sách của khu vực bỏ phiếu tại địa phương đang đóng quân. Người quân nhân nếu đang đóng quân ở gần nơi thường trú thì vẫn có thể được về tại nơi thường trú để bỏ phiếu nhưng cần được người chỉ huy cấp chứng nhận về việc này, đồng thời ghi chú ngay bên cạnh tên của quân nhân đó nội dung “Bỏ phiếu tại nơi cư trú”.

Như vậy, với bài viết này, chúng ta đã hiểu rõ cử tri là gì. Đây là một quyền công dân cơ bản được bầu cử ra cá nhân, cơ quan có đủ uy tín để đại diện cho quyền lợi, lợi ích hợp pháp của mình đứng ra làm “người đầy tớ trung thành của dân”, phụng sự vì lợi ích của nhân dân, đảm bảo sự công bằng, văn minh xã hội. Bài viết rất hữu ích và bất cứ ai cũng cần tìm hiểu bởi đây là quyền cơ bản và một cách thông thường, mọi công dân bình thường đều sẽ trở thành cử tri khi đủ tuổi. Vậy nên đọc thật kỹ bài viết để tích lũy kiến thức cuộc sống quan trọng này nhé.