1. Báo cáo kế toán là gì và các thông tin cơ bản

1.1. Khái niệm báo cáo kế toán

Báo cáo kế toán là gì? Chắc hẳn nhắc đến báo cáo thì hầu hết ai cũng sẽ quen thuộc với cụm từ này khi việc làm báo cáo có thể trở thành công việc thường xuyên, cơm bữa. Tuy nhiên, với báo cáo kế toán thì sao?

Báo cáo kế toán là kết quả của việc tổng hợp thông tin, số liệu kế toán và trình bày thành một văn bản hoàn chỉnh để truyền tải thông tin kế toán tới đối tượng cần sử dụng. Trong tiếng Anh, báo cáo kế toán được dịch là “Accounting report”.

Dựa trên báo cáo kế toán tương ứng, người tiếp nhận sẽ nắm bắt được thông tin chính mà báo cáo truyền tải. Từ đó có được cơ sở để đánh giá hay đưa ra quyết định cụ thể liên quan.

Kế toán là bộ phận thực hiện các nghiệp vụ liên quan tới tài chính đã xảy ra. Tức là nhìn vào những hoạt động tài chính đã thực hiện để tổng hợp và đánh giá về tình hình tài chính, kinh doanh của doanh nghiệp trong những giai đoạn, thời điểm nhất định. Vì thế mà mỗi loại báo cáo kế toán được thiết lập sẽ có những vai trò và ứng dụng riêng.

1.2. Báo cáo kế toán có vai trò như thế nào?

Kế toán có vai trò quan trọng như thế nào với doanh nghiệp thì báo cáo kế toán cũng có ý nghĩa tương tự như vậy. 

1.2.1. Là văn bản cung cấp thông tin kế toán chính xác nhất

Thông tin kế toán là một trong những thông tin mà bất cứ nhà quản lý doanh nghiệp nào cũng cần quan tâm. Bởi thông tin này sẽ cho họ biết được về tình hình kinh doanh, tình hình tài chính của doanh nghiệp cụ thể ra sao. Vì thế, chỉ khi lập báo cáo kế toán thì các nhà quản lý mới có được các thông tin chi tiết, cụ thể và chính xác nhất.

1.2.2. Hỗ trợ đưa ra các quyết định

Dựa trên việc đánh giá thông tin kế toán được cung cấp ở báo cáo kế toán, các nhà quản lý mới có thể xem xét các hoạt động của doanh nghiệp để đưa ra được những quyết định phù hợp và sáng suốt nhất trong từng thời điểm cụ thể.

1.2.3. Đáp ứng đa dạng các nhu cầu sử dụng thông tin

Mỗi một doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực riêng biệt và có quy mô khác nhau. Vì thế mà nhu cầu sử dụng thông tin ở báo cáo kế toán cũng có sự đa dạng và linh hoạt. Do vậy mà báo cáo kế toán thường rất đa dạng với nhiều loại báo cáo chi tiết, cụ thể để đáp ứng được tối đa nhu cầu sử dụng thông tin của các nhà quản trị.

1.2.4. Đánh giá hiệu quả công việc của bộ phận kế toán

Báo cáo tài chính được lập ra dựa trên việc tổng hợp thông tin kế toán và số liệu cụ thể tương ứng. Dựa trên báo cáo đó, nhà quản trị sẽ phần nào nắm bắt được hiệu quả công việc của bộ phận kế toán khi đã thực hiện tốt vai trò của mình hay chưa. Khả năng làm việc với các phòng ban khác ra sao để có được các chứng từ, hóa đơn cụ thể, công tác tổng hợp dữ liệu thông tin đã đầy đủ và phản ánh đúng tình hình của doanh nghiệp hay không? Bởi một thiếu sót nhỏ trong số liệu thôi cũng sẽ khiến cho báo cáo kế toán trở nên khác biệt và chênh lệch so với thực tế mà doanh nghiệp đạt được.

2. Các loại báo cáo kế toán cơ bản hiện nay

Khi đã biết được báo cáo kế toán là gì thì theo bạn, có những loại báo cáo kế toán nào? 

Thực tế thì việc phân loại báo cáo kế toán lại dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau. Mỗi một tiêu chí được xét thì sẽ bao gồm những loại kế toán riêng biệt.

2.1. Căn cứ vào tính pháp lý của báo cáo kế toán

Dựa trên tiêu chí là tính pháp lý thì báo cáo kế toán sẽ được chia thành 2 loại chính là báo cáo tài chính và báo cáo quản trị.

2.1.1. Báo cáo tài chính

Đây là mẫu báo cáo kế toán mang tính bắt buộc và thống nhất nên có giá trị pháp lý cao. Tức là mẫu báo cáo này đã được quy định cụ thể trong chế độ báo cáo kế toán. Vì thế, khi lập báo cáo tài chính, kế toán viên sẽ phải lập theo mẫu nhất định, nộp và gửi theo thời hạn đã được quy định để cung cấp thông tin mang tính vĩ mô cho các nhà quản lý. Từ đó, phục vụ cho công tác thống kê, phân tích tình hình hoạt động tài chính, kinh tế được hiệu quả nhất.

Một báo cáo tài chính hoàn chỉnh của doanh nghiệp sẽ bao gồm báo cáo hoạt động kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ, bảng cân đối kế toán và thuyết minh báo cáo tài chính tương ứng. Thời gian lập báo cáo tài chính theo quy định mà kế toán viên phải tuân thủ là cuối kỳ kế toán năm.

2.1.2. Báo cáo quản trị

Là mẫu báo cáo kế toán sử dụng trong nội bộ doanh nghiệp, không mang tính thống nhất hay bắt buộc chung. Mẫu báo cáo này cung cấp các thông tin về tình hình tài chính và phi tài chính, qua đó phản ánh thực trạng tài chính của doanh nghiệp trong một giai đoạn cụ thể nhất định. Báo cáo quản trị được lập nhằm mục đích phục vụ cho quá trình quản lý nội bộ trong doanh nghiệp, hỗ trợ đưa ra các đánh giá, quyết định vì thế mà kỳ báo cáo kế toán quản trị sẽ tùy thuộc vào yêu cầu mà từng doanh nghiệp đề ra.

hệ thống của báo cáo kế toán quản trị sẽ bao gồm các loại báo cáo sau:

- Báo cáo dự toán

Đây là bản báo cáo chi tiết về các mục tiêu hoạt động của đơn vị. Việc lập báo cáo này sẽ cần đưa ra sự tính toán một cách toàn diện nhất về cách huy động lực lượng, sử dụng nguồn lực với số liệu và giá trị cụ thể để thực hiện được khối lượng công việc nhất định đã đề ra.

Những mẫu báo cáo dự toán có thể kể đến như dự toán sản xuất, dự toán tiêu thụ, dự toán về chi phí vật tư và cung ứng vật tư,...

- Báo cáo tình hình thực hiện

Đây là báo cáo nêu rõ thông tin về quá trình thực hiện một hoạt động kinh doanh cụ thể của doanh nghiệp, bắt đầu từ sản xuất, phân phối, tiêu thụ và lợi nhuận thu về. Mẫu báo cáo này sẽ cung cấp thông tin toàn diện để nhà quản lý hiểu rõ hơn về kết quả mà doanh nghiệp có được. 

Những loại báo cáo tình hình thực hiện gồm có báo cáo doanh thu của từng loại sản phẩm, báo cáo chi phí sản xuất của từng loại hàng hóa, báo cáo sử dụng lao động,...

- Báo cáo kiểm soát và đánh giá

Báo cáo kiểm soát và đánh giá là mẫu báo cáo được lập khi các nhà quản lý đối chiếu giữa thực tế và kế hoạch đã lập. Từ đó nắm bắt được chính xác nhất các phần công việc được thực hiện với chất lượng ra sao, chỗ nào chưa đạt yêu cầu và khâu nào của kế hoạch chưa ổn định. Thông qua đó đưa ra được các phương pháp cải thiện và khắc phục để tiến hành điều chỉnh kịp thời.

Các loại báo cáo kiểm soát gồm có báo cáo kiểm soát doanh thu, báo cáo kiểm soát lợi nhuận hay báo cáo kiểm soát chi phí,...

- Báo cáo phân tích

Báo cáo này được lập nhằm mục đích phân tích yếu tố nào đó liên quan tới tình hình tài chính của doanh nghiệp để thấy rõ mối liên hệ và sự tác động. Ví dụ như báo cáo phân tích khối lượng, chi phí và lợi nhuận có mối quan hệ ra sao hay những nhân tố có sự ảnh hưởng tới quá trình lập kế hoạch và tình hình tài chính của doanh nghiệp,...

Tùy theo nhu cầu sử dụng thông tin của doanh nghiệp mà các báo cáo quản trị khác sẽ được lập tương ứng.

2.2. Căn cứ vào kỳ lập báo cáo

Dựa vào kỳ lập báo cáo thì báo cáo kế toán sẽ bao gồm:

- Báo cáo định kỳ: Là mẫu báo cáo kế toán được lập theo kỳ của báo cáo. Ví dụ như báo cáo năm, báo cáo quý hay báo cáo tháng.

- báo cáo thường xuyên: Hay còn gọi là báo cáo nhanh. Mẫu báo cáo này được lập trong một khoảng thời gian ngắn hạn nhằm mục đích cung cấp thông tin cho các nhà quản lý, phục vụ cho quá trình điều hành, quản lý nội bộ.

2.3. Căn cứ vào sở lập báo cáo

Báo cáo kế toán sẽ gồm 2 loại cụ thể dựa trên tiêu chí sở lập báo cáo.

- Báo cáo thực hiện: Là báo cáo kế toán được lập dựa trên các thông tin trong quá khứ. tức là các hoạt động, giao dịch đã được diễn ra từ trước.

- Báo cáo dự toán: Còn gọi là báo cáo dự báo, là mẫu báo cáo được lập dựa trên các thông tin mang tính dự báo và thường sử dụng để phục vụ cho việc ra quyết định của các nhà quản trị.

Có thể thấy, các mẫu báo cáo kế toán rất đa dạng và đáp ứng được tối đa nhu cầu sử dụng thông tin kế toán liên quan. Do đó, các kế toán viên sẽ cần nắm rõ các loại báo cáo tương ứng để kịp thời lập báo cáo phù hợp với nhu cầu của cấp trên.

3. Công tác tổ chức thiết lập báo cáo kế toán ra sao?

Việc lập báo cáo kế toán đòi hỏi sự chính xác một cách tuyệt đối về số liệu và thông tin được cung cấp. Do đó mà trước khi thực hiện báo cáo kế toán thì kế toán viên cần tổ chức công tác kế toán theo một quy trình cụ thể để đảm bảo hiệu quả cho các công việc sau này.

- Tiến hành việc tổng hợp thông tin về các nghiệp vụ phát sinh, đã hoàn thành tới thời thời điểm lập báo cáo kế toán. Từ đó ghi chép và phản ánh đầy đủ những dữ liệu này vào sổ sách, chứng từ kế toán tương ứng.

- Thực hiện việc kiểm tra về tính hợp lý, hợp pháp của các chứng từ kế toán.

- Kiểm tra sổ sách kế toán được ghi chép đã thực sự chính xác hay chưa?

- Ghi chép vào sổ kế toán về các nghiệp vụ nội sinh và tiến hành khóa sổ kế toán tương ứng.

- Thực hiện việc phân bổ các khoản chi phí cụ thể để tính toán chi phí của các đối tượng cần định giá, xác định sự chính xác của các hoạt động kinh doanh được diễn ra.

- Giám sát việc kiểm kê các loại tài sản liên quan và phản ánh đúng vào sổ kế toán tương ứng, thực hiện việc khóa sổ sau đó để đảm bảo tính chính xác của số liệu cung cấp.

- Đối chiếu, kiểm tra các khoản vay, nợ và gửi.

- Kiểm tra về quá trình ghi chép ở các tài khoản kế toán tương ứng.

- Thực hiện lập báo cáo kế toán theo quy định.

Trên đây là toàn bộ thông tin tổng hợp về báo cáo kế toán. Hy vọng rằng bài viết đã mang đến cho bạn những chia sẻ cụ thể về báo cáo kế toán. Từ đó hiểu rõ được báo cáo kế toán là gì và những loại báo cáo kế toán phổ biến trong doanh nghiệp hiện nay.