1. Giới thiệu về bảng tuần hoàn hóa học Mendeleev

Bảng tuần hoàn hóa học là phương pháp dạng bảng hiển thị các nguyên tố hóa học do nhà hóa học Dimitri Mendeleev người Nga phát minh vào năm 1869. Ông dự định bảng để minh họa các xu hướng định kỳ trong các thuộc tính của các nguyên tố. Bố cục của bảng tuần hoàn hóa học đã được tinh chỉnh và mở rộng dần theo thời gian khi có nhiều nguyên tố mới được phát hiện sau đó. Tuy nhiên, các hình thức cơ bản vẫn khá giống với thiết kế ban đầu của Mendeleev.

Giá trị cốt yếu của bảng tuần hoàn là khả năng dự đoán tính chất hóa học của một nguyên tố dựa trên vị trí của nó trên bảng. Thuộc tính của các nguyên tố khác nhau nếu xét theo chiều dọc của cột bảng hoặc theo chiều ngang dọc theo các hàng. Bảng tuần hoàn hóa học này áp dụng phổ biến trong lĩnh vực hóa học cũng như ứng dụng trong vật lý, kỹ thuật và công nghiệp, sinh học. Bảng tuần hoàn hóa học chính là kiến thức cần học đầu tiên cho người mất gốc hóa học

Trạng thái ở nhiệt độ và áp suất tiêu chuẩn (0 độ C và áp suất 1atm)

Màu số nguyên tử đỏ là chất khí ở nhiệt độ và áp suất tiêu chuẩn (VD: H)

Màu số nguyên tử lục là chất lỏng ở nhiệt độ và áp suất tiêu chuẩn (Vd: Br)

Màu số nguyên tử đen là chất rắn ở nhiệt độ và áp suất tiêu chuẩn (Vd: Li, Be)

Tỷ lệ xuất hiện tự nhiên

- Viền liền: có đồng vị già hơn Trái Đất (chất nguyên thủy) 

- Viền nét gạch: thường sinh ra từ phản ứng phân rã các nguyên tố khác, không có đồng vị già hơn Trái Đất (hiện tượng hóa học)

- Viền chấm chấm: tạo ra trong phòng thí nghiệm (nguyên tố nhân tạo)

- Không có viền: chưa tìm thấy (hiện đã tìm thấy La ở ô 57 và Ac ở ô 89 lấp đầy chu kỳ 7)

Bảng tuần hoàn hóa học đầy đủ sẽ gồm có 118 nguyên tố không phải đơn giản để bạn ghi nhớ phải không nào. Mỗi nguyên tố có ký hiệu và số nguyên tử duy nhất cần thuộc. Để ghi nhớ bảng tuần hoàn hóa học Mendeleev, bạn nên bắt đầu ngay bằng cách học vài nguyên tố mỗi ngày, tận dụng các thiết bị, cụm từ và hình ảnh để dễ dàng ghi nhớ hơn hay học qua các trò chơi, tự vẽ ra bảng tuần hoàn hóa học mà không cần nhìn. Ngoài ra còn có một số app bảng tuần hoàn để tải về điện thoại giúp các bạn tra cứu và học tập dễ dàng hơn.

1.1. Cách đọc ký hiệu trên bảng tuần hoàn hóa học:

Số hiệu nguyên tử: Sô nguyên tử hay proton của một nguyên tố hóa học, đây cũng là số điện tích hạt nhân của nguyên tố.

Nguyên tử khối trung bình: là nguyên tử khối trung bình của hỗn hợp các đồng vị tính đến tỉ lệ phần trăm số nguyên tử tương ứng.

Độ âm điện: là khả năng hút electron của nguyên tử đó khi tạo thành liên kết hóa học, độ âm điện của nguyên tử nguyên tố càng lớn thì tính phi kim nguyên tố đó càng mạnh và ngược lại.

Cấu hình Electron: cho biết sự phân bố các electron trong lớp vỏ nguyên tử ở các trạng thái năng lượng khác nhau.

Số Oxi hóa: Số áp cho một nguyên tử hay nhóm nguyên tử, nhờ số oxi hóa chúng ta có thể nhận biết số electron được trao đổi khi 1 chất bị oxi hóa. (VD: Kali là +1 thì khi oxi hóa sẽ loại bỏ 1 electron ở lớp 4s1)

Tên nguyên tố: Tên của 1 chất hóa học tinh khiết.

Ký hiệu hóa học: Ký hiệu viết tắt của 1 nguyên tố hóa học.

Xem thêm: 12 Cách cân Bằng Phương Trình Hóa Học Chuẩn Nhất

1.2 phương pháp sắp xếp trong bảng tuần hoàn

• Các nguyên tố được sắp xếp theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân
• Các nguyên tố có cùng số lớp e trong nguyên tử được xếp thành một hàng
• Các nguyên tố có cùng số e hóa trị trong nguyên tử được xếp thành một cột
• Tính phi kim tăng dần từ trái qua phải, kim loại giảm dần từ phải qua trái
• Điện tích electron tăng dần từ trái qua phải và từ dưới lên trên
• Bán kính nguyên tử giảm dần từ trên xuống dưới và từ phải qua trái

1.3 Cấu tạo cơ bản của bảng tuần hoàn

Chu kỳ trong bảng tuần hoàn:

Theo hình ảnh bảng tuần hoàn ở trên bạn có thể nhìn thấy có 7 chu kỳ tương ứng với 7 hàng ngang và ứng với số lớp electron của nguyên tố.

Vd: H có 1 lớp electron, Na có 3 lớp electron

Nhóm trong bảng tuần hoàn:

Mỗi cột trong bảng tuần hoàn sẽ ứng với 1 nhóm hay họ tương ứng, các chất trong cùng 1 nhóm sẽ có tính chất hóa học giống nhau. Trên bảng tuần hoàn tiêu chuẩn hiện có 18 nhóm khác nhau.

Có 2 loại nhóm lớn trong bảng tuần hoàn là A và B.

Nhóm A bao gồm các nguyên tố s và p. Số thứ tự nhóm A bằng số electron lớp ngoài cùng.

Vd: Nguyên tố Be có cấu hình e là: 1s²2s² lớp e cuối cùng rơi vào 2s² nên Be sẽ thuộc nhóm A và có số thứ tự là II.

Nhóm B Bao gồm các nguyên tố d và f và có cấu hình e lớp ngoài cùng là \((N-1)d^x Ns^y\) và số thứ tự trong nhóm sẽ bằng x+y. Nếu x+y nằm trong khoảng 8-10 thì sẽ thuộc nhóm VIIIB, x+y>10 thì thuộc nhóm (x+y-10)B

Vd:

• Nguyên tố Ti có cấu hình \(1s^22s^22p^63s^23p^63d^14s^2\) số e lóp ngoài cùng rơi vào nhóm \(3d^14s^2\) nên sẽ thuộc nhóm IIIB.
• Nguyên tố Mt có lớp e ngoài cùng là \(6d^77s^2\), x+y=9 nên Mt thuộc nhóm VIIIB.
• Cu có lớp e ngoài cùng là \(3d^{10} 4s^1\) nên thuộc nhóm IB.

Khối trên bảng tuần hoàn

Bảng tuần hoàn được chia làm 4 khối s, f, d, p: thể hiện số e cuối cùng điền vào phân lớp nào, bạn có thể hình dung qua hình phía trên (Vd: H e cuối là 1s, Na sẽ là 3s)

1.4  Một số dạng khác của bảng tuần hoàn

Bảng tuần hoàn ngoài dạng cơ bản chúng ta được học ra còn rất nhiều hình thù khác sau đây.

2. Mẹo ghi nhớ bảng tuần hoàn hóa học Mendeleev

2.1. Tìm hiểu một vài nguyên tố mỗi ngày

Bạn nên học bảng tuần hoàn hóa học với 10 nguyên tố đầu tiên trong bảng. Khi thành thạo 10 nguyên tố này, bạn học thêm 10 nguyên tố tiếp theo. Sau đó, bạn quay trở lại ôn 10 nguyên tố trước để ghi nhớ cùng lúc. Cứ như vậy, bạn sẽ học hết 118 nguyên tố trong bảng tuần hoàn Mendeleev. Học chậm và chắc chính là phương pháp để học giỏi hóa học

2.2. In ra một bản photo của bảng tuần hoàn hóa học

Với bản in ra đó, bạn sẽ mang đi khắp nơi để tranh thủ học bất cứ lúc nào thuận tiện. Bạn nên in thành nhiều bản cùng lúc. Giữ một cái bản gốc cất đi và những bản photo để trong cặp hoặc balo mang theo bên mình.

Hoặc bạn có thể chụp ảnh bảng tuần hoàn vào điện thoại hoặc máy tính để mang sử dụng học mọi lúc mọi nơi tiện dụng và hiệu quả.

Xem thêm: Những điều cần biết về bảng tính tan trong môn hóa học

2.3. Tạo các thẻ thông tin flashcards cho từng nguyên tố

Với thẻ flashcard, bạn viết một mặt là tên nguyên tố như Ag, S, Cu cùng số nguyên tử. Một mặt bạn điền thông tin đầy đủ về nguyên tố đó như bạc, lưu huỳnh hoặc đồng. Ngoài ra, việc ghi thêm những thuộc tính của nguyên tố trong bảng tuần hoàn sẽ giúp bạn học đầy đủ hơn.

2.4. Viết một cụm từ giúp bạn nhớ từng nguyên tố

Bạn hãy dùng một khẩu hiệu ngắn, một câu chuyện hoặc thực tế liên quan đến âm thanh, biểu tượng của nguyên tố này. Lưu ý là cụm từ ngắn gọn, súc tích sẽ giúp bạn nhớ tên, ký hiệu và các thuộc tính của nguyên tố.

Ví dụ, Argentina được đặt tên theo kim loại bạc Argentum hoặc Ag khi người Tây ban nha định cư ở đây vì họ nghĩ rằng đất nước này có nhiều bạc. Hoặc tạo ra một cái gì đó hài hước theo cách của mình.

Cách học như sau:

Nhóm I: Hai, Li, Nào, Không, Rót, Cà, Fê (H,Li,Na,K,Rb,Cs,Fr)
Nhóm II: Banh, Miệng, Cá, Sấu, Bẻ, Răng (Be,Mg,Ca,Sr,Ba,Ra)
Nhóm III: Bố, Ai, Gáy, Inh, Tai (B,Al,Ga,In,Tl)
Nhóm IV: Chú, Sỉ, Gọi em, Sang nhắm, Phở bò (C,Si,Ge,Sn,Pb)
Nhóm V: Nhà, Phương, Ăn, Sống, Bí (N,P,As,Sb,Bi)
Nhóm VI: Ông, Say, Sỉn, Té, Pò (O,S,Se,Te,Po)
Nhóm VII: Phải, Chi, Bé, Yêu, Anh (F,Cl,Br,I,At)
Nhóm VIII: Hằng , Nga , Ăn , Khúc , Xương , Rồng (He,Ne,Ar,Kr,Xe,Rn)

Trên đây là những chia sẻ giúp bạn ghi nhớ và sử dụng bảng tuần hoàn hóa học hay bảng tuần hoàn Mendeleev một cách dễ dàng và nhanh chóng hơn rất nhiều. Vieclam123.vn chúc bạn học tốt môn Hóa.

>> Tham khảo thêm bài liên quan: 

• Mẹo học nhanh dãy điện hóa của kim loại
• Bí quyết học bảng hóa trị nhanh qua thơ lục bát
• Tổng hợp các công thức hóa học cơ bản cần phải nhớ