1. Định nghĩa về hóa trị và bảng hóa trị các nguyên tố

1.1. Định nghĩa về hóa trị

Theo những điều được ghi trong sách giáo khoa lớp 8 thì hóa trị của một nguyên tố hóa học được tính bằng tổng số liên kết mà một nguyên tử thuộc một nguyên tốt đó tạo ra trong phân tử. “điện hóa trị” chính là tên hóa trị gọi của một hợp chất Ion. Nó chính là bằng với điện tích của ion tạo ra từ chính nguyên tố hóa học đó. “cộng hóa trị” chính là tên gọi hóa trị của một nguyên tố trong hợp chất công. Nó chính là bằng với tổng số liên kết cộng hóa trị do nguyên tử của chính nguyên tố đó tạo được với những nguyên tử của các nguyên tố khác trong cùng một hợp chất.

Bảng hóa trị là bảng tổng hợp những nguyên tố Hóa Học cơ bản và hóa trị chủa chúng. Học sinh cần ghi nhớ bảng hóa trị để có thể giải được những bài tập hóa học cơ bản.

Chú ý: Có rất nhiều nguyên tố chỉ thể hiện duy nhất 1 hóa trị nhưng cũng có những nguyên tố khác có nhiều hóa trị khác nhau tùy thuộc vào từng hoàn cảnh chúng tham gia phản ứng.

1.2. Bảng hóa trị lớp 8

Những kiến thức về bảng hóa trị đòi hỏi các em học sinh muốn học giỏi môn hóa cần phải đầu tư thời gian cho việc ghi nhớ các nội dung trong bảng các nguyên tố Hóa Học và làm các bài tập liên quan. Bởi nếu chúng ta không học thuộc và ghi nhớ bảng hóa trị chính xác thì việc nhầm lẫn rất dễ xảy ra. Trên thực tế thì trong quá trình làm bài chúng ta chủ yếu học những hợp chất và các chất phổ biến, thường gặp nên cũng không cần nhớ tất cả bảng hóa trị cần học thuộc và nhớ những chất hay sử dụng. Nhưng ít sử dụng cũng không phải là sẽ không bao giờ dùng đến, như vậy vẫn cần học bảng hóa trị các nguyên tố hóa học.

Bảng hóa trị các nguyên tố hóa học sẽ cung cấp cho người dùng biết Số Proton, tên nguyên tố, ký hiệu hóa học, nguyên tử khối và cột cuối cùng là hóa trị của nguyên tố. Đây là tất cả các kiến thức cơ bản để giải một bài tật Hóa.

1.3. Quy tắc của hóa trị bạn cần nhớ

Quy tắc hóa trị như sau: Tích giữa chỉ số với hóa trị của nguyên tố này = tích giữa chỉ số và hóa trị của nguyên tố kia.

Ví dụ có một chất được kết hợp bởi 2 nguyên tố AB, trong đó A có hóa trị x và chỉ số a, B có hóa trị y và chỉ số b.

Dựa theo quy tắc hóa trị ta có x.a = y.b

Biết được giá trị của x, y và a (hoặc b) thì tính được giá trị của b (hoặc a)

Biết giá trị của a, b thì tìm được giá trị của x, y để thiết lập được công thức hóa học

Chuyển thành tỉ lệ: x/y = b/a = b’/a’

Lấy x = b (hoặc b’) và y = a (hoặc a’). Nếu a’, b’ là những số nguyên đơn giản hơn so với a, b.

Vận dụng như sau:

Dựa theo quy tắc về hóa trị, ta có thể dễ dàng tính được hóa trị của một nguyên tố khi biết hóa trị và chỉ số của nguyên tố còn lại.

Ngoài ra, những quy tắc hóa trị còn được vận dụng trong quá trình lập công thức hóa học của hợp chất khi đã biết hóa trị rõ ràng của hợp chất đó.

VD: Cho hợp chất \(H_{x}O\), ta có H hóa trị 1 và O hóa trị 2, theo quy tắc ta có 1.x=2 => x=2 ta có \(H_{2}O\)

Xem thêm: Tổng hợp các công thức hóa học cơ bản cần phải nhớ

2. Phương pháp học thuộc bảng hóa trị từ các bài ca, bài thơ

Kiến thức về bảng hóa trị của các nguyên tố Hóa Học được coi là phần rất quan trọng trong hệ thống kiến thức của môn hóa. Đó chính là nền tảng để bạn có thể làm được các bài tập từ cơ bản cho đến nâng cao. Tuy nhiên đối với các em học sinh lớp 8 là năm đầu tiên được tiếp xúc với môn học mới – Hóa Học sẽ rất khó để học thuộc bảng hóa trị và bắt kịp các kiến thức của môn học. Vì thế, giống như khi học dãy diện hóa kim loại, phương pháp học qua các bài ca, bài thơ sẽ giúp các em học sinh dễ dàng hơn trong việc ghi nhớ được bảng hóa trị.

2.1. Bài ca hóa trị đầy đủ

Chính vì những khó khăn trong việc học thuộc bảng hóa trị của các nguyên tố mà các thầy cô giáo bộ môn hóa học đã sáng tác ra “bài ca hóa trị” để giúp học sinh của mình dễ học thuộc hơn và tạo ra được sự hứng thú, yêu thích cho việc học môn hóa. Bài ca sau đây được viết theo thể lục bát dòng trên 6 chữ, dòng dưới 8 chữ rất vần và tương đối dễ nhớ với các em học sinh. Thông qua bài thơ này các em dễ dàng xác định được hóa trị của từng chất. Dần dần các em sẽ nhớ được bảng hóa trị và các kiến thức và hiểu bản chất của chúng.

Bài ca hóa trị 1:

Kali (K), Iot (I), Hidrô (H)
Natri (Na) với Bạc (Ag), Clo (Cl) một loài
Là hoá trị I hỡi ai
Nhớ ghi cho kỹ khỏi hoài phân vân
Magiê (Mg), Kẽm (Zn) với Thuỷ Ngân (Hg)
Oxi (O), Đồng (Cu), Thiếc(Sn) thêm phần
Bari (Ba) Cuối cùng thêm chú Canxi (Ca)
Hoá trị II nhớ có gì khó khăn
Bác Nhôm (Al) hoá trị III lần
In sâu trí nhớ khi cần có ngay
Cacbon (C), Silic (Si) này đây
Có hoá trị IV không ngày nào quên
Sắt (Fe) kia lắm lúc hay phiền
II, III lên xuống nhớ liền ngay thôi
Nitơ (N) rắc rối nhất đời
I, II, III, IV khi thời lên V
Lưu huỳnh (S) lắm lúc chơi khăm
Xuống II lên VI khi nằm thứ IV
Phot pho (P) nói đến không dư
Có ai hỏi đến thì ừ rằng V
Em ơi, cố gắng học chăm
Bài ca hoá trị suốt năm cần dùng.

Bài ca hóa trị 2:

Bác Nhôm (Al) hoá trị III lần,

In sâu trí nhớ khi cần có ngay.

Cacbon (C), Silic (Si) này đây,

Có hoá trị IV không ngày nào quên.

Sắt (Fe) kia lắm lúc hay phiền,

II, III lên xuống nhớ liền ngay thôi.

Nitơ (N) rắc rối nhất đời,

I, II, III, IV khi thời lên V.

Lưu huỳnh (S) lắm lúc chơi khăm,

Xuống II lên IV khi thì VI luôn.

Phot pho (P) nói đến không dư,

Có ai hỏi đến, thì ừ rằng V.

Em ơi, cố gắng học chăm,

Bài ca hoá trị suốt năm cần dùng.

Những điều cần chú ý: Bài ca hóa trị trên tương đối đầy đủ này rất quan trọng. Nó sẽ theo sát các em học sinh từ lớp 8 cho đến hết lớp 12. Chính vì vậy mà các em học sinh cần phải ghi nhớ thật chính xác, kết hợp với việc làm thật nhiều bài tập thì mới có thể nhớ được bảng hóa trị này.

Bài ca hóa trị được phổ nhạc để dễ học (Nguồn: youtube):

2.2. Chuyên sâu về hóa trị với bài ca hóa trị nâng cao

Đối với những bạn học sinh có ý định thi học sinh giỏi môn hóa hay chọn môn hóa là một trong những môn học để thi vào những trường đại học uy tín. Tuy nhiên để tránh nhầm lẫn các em nên chọn ra một bài chất lượng để học thuộc.

Bài ca hóa trị nâng cao:

Hidro (H) cùng với liti (Li)
Natri (Na) cùng với kali (K) chẳng rời 
Ngoài ra còn bạc (Ag) sáng ngời
Chỉ mang hoá trị I thôi chớ nhầm
Riêng đồng (Cu) cùng với thuỷ ngân (Hg)
Thường II ít I chớ phân vân gì 
Đổi thay II , IV là chì (Pb)
Điển hình hoá trị của chì là II
Bao giờ cùng hoá trị II
Là oxi (O), kẽm(Zn) chẳng sai chút gì
Ngoài ra còn có canxi (Ca)
Magiê (Mg) cùng với bari (Ba) một nhà
Bo (B) , nhôm (Al) thì hóa trị III
Cácbon (C) silic (Si) thiếc (Sn) là IV thôi
Thế nhưng phải nói thêm lời 
Hóa trị II vẫn là nơi đi về 
Sắt (Fe) II toan tính bộn bề 
Không bền nên dễ biến liền sắt III
Phốtpho (P) III ít gặp mà
Photpho V chính người ta gặp nhiều 
Nitơ (N) hoá trị bao nhiêu ?
I , II, III , IV phần nhiều tới V
Lưu huỳnh (S) lắm lúc chơi khăm
Khi II lúc IV , VI tăng tột cùng
Clo (Cl) Iot (I) lung tung
II III V VII thường thì I thôi
Mangan (Mn) rắc rối nhất đời
Đổi từ I đến VII thời mới yên
Hoá trị II dùng rất nhiều 
Hoá trị VII cũng được yêu hay cần
Bài ca hoá trị thuộc lòng
Viết thông công thức đề phòng lãng quên
Học hành cố gắng cần chuyên
Siêng ôn chăm luyện tất nhiên nhớ nhiều

2.3. Bài ca nguyên tử khối

Ngoài bảng hóa trị cần học thuộc thì nguyên tử khối của các nguyên tố hóa học cũng là điều mà các em học sinh cần ghi nhớ. Đấy cũng là vấn đề khá khó để học thuộc. Để có thể giúp các em học tốt được phần này nên đã có bài ca nguyên tử khối rất dễ học, dễ nhớ phục vụ cho các em một cách hiệu quả nhất trong học tập cũng như thi cử môn hóa học.

2.4. Bài ca ký hiệu hóa học

Bảng hóa trị, bảng nguyên tố hóa học là điều mà các bạn học sinh cần học thuốc. Ngoài ra còn cần phải học thuộc các kỹ hiệu hóa học để thuận tiện cho việc viết các phương trình hóa học. Để có thể nhớ được ký hiệu của các nguyên tố hóa học Vieclam123.vn giới thiệu đến bạn đọc cũng như các em học sinh bài ca kí hiệu hóa học rất đơn giản dễ học. Thông qua bài ca này các em sẽ thấy yêu tích môn học này hơn.

Theo như các chuyên gia đánh giá và nhận định thì hóa học được coi là môn khoa học trung tâm bởi vì nó chính là cầu nối kết hợp các môn học tự nhiên như sinh học, địa chất, vật lý,...Trong đó vật lý và hóa học là hai môn tự nhiên có liên quan nhiều nhất với nhiều hiện tượng, sự vật có trong cuộc sống của con người.

Để việc học hóa học trở nên dễ dàng và thú vị, học sinh cần biết kết hợp giữa hai việc học và thực hành liên tưởng đến những hiện tượng xảy ra xung quanh chúng ta thì các em sẽ cảm thấy môn học trở nên dễ học hơn và hấp dẫn hơn.

Với những bài ca hóa trị ở trên thì các bạn có thể dễ dàng ghi nhớ được bảng hóa trị của các nguyên tố hóa học. Đồng hành với vieclam123.vn để học thuộc bảng tuần hoàn hóa học và học tốt môn hóa nhé.

>> Đọc bài liên quan:

• Tổng hợp các cách cân bằng phương trình hóa học chuẩn nhất
• Mẹo nhanh ghi nhớ và đọc bảng tuần hoàn hóa học
• Những điều cần biết về bảng tính tan trong môn hóa học