Tư duy là một kỹ năng quan trọng giúp con người tiến hóa hơn so với các loài động vật khác. Với khả năng tư duy đa dạng, con người có khả năng nhìn nhận, đánh giá vấn đề và có cách giải quyết, xử lý phù hợp. Sau đây chúng ta cùng tìm hiểu về tư duy là gì với những thông tin liên quan đến chủ đề này.
Chúng ta hiểu rằng tư duy dùng để chỉ những hoạt động của tinh thần, đem những cảm giác của người ta sửa đổi và cải tạo thế giới thông qua hoạt động vật chất, làm cho người ta có nhận thức đúng đắn về sự vật và ứng xử tích cực với nó. Tư duy là sự phản ánh quá trình nhận thức ở trình độ cao một cách khái quát, tích cực, gián tiếp và sáng tạo về thế giới qua các khái niệm, suy lý và phán đoán. Đặc điểm của tư duy là sự khái quát hóa, trừu tượng hóa để hình thành khái niệm, lý thuyết và hoạt động nhận thức sáng tạo. Có thể nói, trừu tượng hóa và khái quát hóa luôn song hành với nhau.
Xét ở một phương diện nào đó, hoạt động khái quát hóa chỉ xảy ra trong tư duy khi đã được tư duy trừu tượng riêng bởi từ sự trừu tượng hóa, tư duy mới có thể khái quát chung, cái bản chất, quy luật của các sự việc, hiện tượng. Từ đó, mang tới cho ta những tri thức về thế giới, xã hội một cách gián tiếp.
Nói chung, xét về bản tính, tư duy là một quá trình sáng tạo giúp con người hình thành nên tri thức biết nhận viết vấn đề và cách giải quyết những vấn đề đó. Theo đó, nhận thức cảm tính và tư duy trừu tượng khác nhau về chất, bởi tư duy là quá trình phản ánh hiện thực khách quan. Mối quan hệ giữa ý thức và vật chất cũng chính là giữa tư duy và tồn tại. Nói chung, tư duy của não bộ vận hành với những kỹ năng học được có thể giúp trí thông minh được nuôi dưỡng và phát triển mà ở đó con người dùng suy nghĩ để xem xét những sự vật, hiện tượng.
Có thể nói, khả năng tư duy là một trong những kỹ năng có giá trị nhất, có tính ứng dụng cao nhất mà bạn cần chú ý để học. Bởi ngày này với sự phát triển của công nghệ và tri thức cao, người ta làm việc dựa trên kỹ năng tư duy, không còn là thời đại công nghiệp, dựa trên sức khỏe cơ bắp nữa. Bạn cần phải biết cách vận dụng những tri thức, kỹ năng, kinh nghiệm của bản thân vào công việc của mình làm để mang lại kết quả tốt hơn chứ không cần biết bạn kinh doanh hay làm công việc gì. Bạn phải vận dụng vào để thu thập, phân tích và sử dụng thông tin, ra quyết định cũng như hợp tác với người khác để giải quyết vấn đề, đóng góp ý tưởng, cách cải tiến của bản thân. Theo các nghiên cứu, hơn một nửa những kỹ năng của nhân viên cần có cho bất kì công việc nào đều có liên quan tới khả năng tư duy.
Tiềm năng của bộ não con người là rất lớn. Norman Cousins đã từng nói ngay cả vũ trụ với hàng tỉ ngôi sao cũng không phức tạp và tuyệt diệu như bộ não của con người. Điều này cho thấy não bộ của mỗi người là rất kì diệu trong khi chưa sử dụng hết 20% năng lượng, tiềm năng của bản thân. Đây là bộ phận phức tạp và bí ẩn nhất trong cơ thể chúng ta. Do đó, bạn hãy để cho não bộ làm việc, luôn rèn luyện kỹ năng tư duy cho bản thân để làm việc gì cũng đạt kết quả tốt, đạt được thành công.
Nếu không tư duy mà chỉ làm theo, sao chép như một cái máy từ người khác, bạn sẽ khó có thể phát triển cũng như xã hội không bao giờ thực sự phát triển. Những người không có thói quen đặt câu hỏi, không có khả năng khám phá, lựa chọn sẽ khó có thể tiến lên trong cuộc sống. Khả năng suy nghĩ, tư duy tốt sẽ giúp cho những người trẻ phát triển bản thân, đạt được những thành tích, thành công trong hiện tại và tương lai.
Kỹ năng tư duy không phải là trí thông minh nên không thể nhập chung là một. Bởi một trẻ có thể thông minh mà kỹ năng tư duy không hẳn tốt. Tư duy cần có kỹ năng, giúp một người có những suy nghĩ thông minh hơn những người khác. Những người có tài năng xuất chúng trên thế giới như Newton, Eisntein, Darwin là những người luôn biết đặt ra những câu hỏi chứ không chỉ có bộ não hơn người. Đó chính là cốt lõi của tư duy bậc cao – high-order thinking. Với lòng đam mê, óc tò mò và sự ham học hỏi, sự kiên nhẫn, họ đã có những thành tựu xuất chúng trong khoa học.
Do đó, nếu chỉ có chỉ số IQ cao, bằng đại học danh giá, kết quả học tập tốt vẫn chưa đủ mà còn cần tư duy sáng tạo mới giúp bạn đạt được thành công trong xã hội ngày nay, tiến sĩ Robert Sternberg, một chuyên gia về trí tuệ con người cho biết. Trong khi đó, kỹ năng tư duy gần như không được dạy trong chương trình học ở trường.
Ngày nay, xã hội luôn thay đổi với nhiều sự kiện diễn ra nên các em học sinh học tập đòi hỏi phải rèn luyện kỹ năng tư duy bậc cao giúp các em thích nghi với cuộc sống tốt chứ không chỉ đơn thuần là ghi nhớ, học thuộc kiến thức trong sách vở. Các em cần biết phân tích, gạn lọc và giải quyết vấn đề, ra quyết định và lên kế hoạch cho mình. Học tập theo kiểu học vẹt được xem là tư duy bậc thấp, chủ yếu trong chương trình giáo dục hiện nay.
Khả năng, kỹ năng tư duy có nhiều loại hình khác nhau từ tư duy trừu tượng, tư duy loogic, tư duy theo kinh nghiệm, tư duy sáng tạo, tư duy lý luận, tư duy triết học, tư duy khoa học… Phân loại các loại hình tư duy giúp cho chúng ta có điều kiện hiểu sâu, vận dụng tốt hơn tư duy vào thực tiễn cuộc sống. Sau đây, chúng ta cùng tìm hiểu một số loại hình tư duy được chú ý hiện nay.
Có thể nói rằng, tư duy sáng tạo là cốt lõi cho sự phát triển của xã hội ngày nay. Do đó, ngày nay, dạy học luôn cần chú ý tới rèn luyện kỹ năng này cho học sinh để các em có sự nhạy bén, sáng tạo trong cuộc sống để thành công hơn.
Tư duy sáng tạo là khả năng nhìn nhận vấn đề, biết đưa ra các giải pháp, ý tưởng cho vấn đề cần giải quyết tốt nhất. Người có khả năng sáng tạo có thể tạo ra những ý tưởng hữu ích, độc đáo. Đặc biệt trong xã hội cạnh tranh cao như hiện nay, người có tư duy sáng tạo sẽ vượt lên một bậc so với những người khác cũng như giúp họ quản lý bản thân, các mối quan hệ tốt hơn những người khác. Thêm nữa họ học tập và thực hiện xã hội tốt hơn.
Người có khả năng sáng tạo là người biết đặt ra các câu hỏi xác đáng, có thái độ luôn cởi mở với những ý tưởng mới, sẵn sàng thử nghiệm mọi thứ bằng mọi cách nếu có thể. Họ có khả năng đẩy ranh giới ra khỏi sự bình thường mà mọi người quen nghĩ để tìm ra cái mới, điều mới chưa từng có trước đó. Nếu không có kỹ năng tư duy sáng tạo bạn sẽ khó đạt được bước tiến mới, có những đột phá hay thành công trong nghề nghiệp của mình. Có thể nói với tư duy sáng tạo, bạn sẽ thuận lợi hơn để khẳng định bản thân và vị thế của mình trong xã hội, vượt lên trước so với các ứng viên cạnh tranh khác.
Tư duy phản biện hay còn gọi là tư duy phê phán, ở đây khác với kiểu bàn lùi hay phá đám. Tư duy phản biện gồm khả năng tự phản biện và phản biện ngoại cảnh.
Trong đó, tự phản biện là tự mình phản biện những hành động, ý nghĩ của bản thân. Đây là điều không dễ thực hiện đối với mỗi người vì chúng ta thường có xu hướng quen phê phán người khác chứ ít khi chịu tự phê phán bản thân với cơ chế tự bảo vệ chính mình rất cao. Còn tư duy phản biện ngoại cảnh là việc nhìn nhận những vấn đề, thông tin bên ngoài nhiều chiều, không dễ dãi, hời hợt.
Do đó, người có tư duy phản biện thường có khả năng quan sát tốt, nhìn và hiểu vấn đề với sự tò mò tìm kiếm câu trả lời. Họ có tư duy logic với sự nghi ngờ để tìm hiểu bản chất của vấn đề một cách khách quan sau đó có thể đưa ra nhận xét, quyết định phù hợp.
Như vậy, đặc trưng của tư duy phản biện là có số lượng không nhiều vì đi ngược lại với những ý kiến của số đông. Nhưng nó có giá trị lớn đối với sự thành bại của một việc nào đó. Những ý kiến phản biện có thể giúp giảm thiểu những rủi ro không đáng có, giúp sự việc được cải tiến, sáng tạo tốt. Mặc dù không phải là sáng tạo nhưng tư duy phản biện với những ý kiến độc đáo có thể coi là sự sáng tạo, như là chất xúc tác cho sự sáng tạo nảy nở và phát triển.
Tóm lại, tư duy phản biện không phải là tích lũy thông tin, có trí nhớ tốt, biết nhiều thứ mà cần có kỹ năng suy luận ra những hệ quả từ những sự vật, thông tin đã biết và vận dụng tri thức vào giải quyết vấn đề. Tư duy phản biện không phải là thích tranh cãi, chỉ trích người khác mà là giúp chúng ta thu nạp kiến thức, hiểu vấn đề và lập luận, giải quyết vấn đề tốt.
Tư duy logic là khả năng tư duy cơ bản và rất quan trọng của con người trong việc học tập, làm việc có trình độ chuyên môn. Tư duy là một kỹ năng mà con người có thể học tập và rèn luyện được. Người có khả năng tư duy logic tốt sẽ có khả năng tự học, nắm bắt công việc mới nhanh cũng như khả năng giải quyết vấn đề tốt từ đó thành công sẽ tới với họ trong học tập và cuộc sống.
Có thể nói, con người học tư duy logic hàng ngày, như là khả năng thiên bẩm giúp con người tiến hóa, phát triển, giúp con người có những hành động cải tạo và thay đổi lại thế giới với những dự định, kế hoạch đã được lên từ trước khi bắt đầu làm một việc gì.
Để rèn luyện tư duy logic, trí thông minh của bản thân sắc bén hơn, bạn cần rèn luyện trí nhớ, cố gắng học và làm theo cách hiểu của riêng mình cũng như tìm kiếm cho mình những niềm đam mê, có tinh thần ham học hỏi kiến thức và đặc biệt cần áp dụng những kiến thức đã học vào thực hành, không ngại trải nghiệm cũng như cần có sự chăm chỉ, đức tính kiên nhẫn.
Trong cuộc sống nhiều biến động và thay đổi ngày nay, dạy trẻ kỹ năng tư duy bậc cao là điều quan trọng mà cha mẹ cần chú ý tới. Làm sao giúp trẻ biết cách tư duy sáng tạo, rèn luyện khả năng tự thích nghi cho bản thân chứ không dạy các em về thế giới ngày nay, bởi khi các em lớn lên, thế giới đã thay đổi khác, theo nhà giáo dục Maria Montessori chia sẻ.
Khả năng nghĩ sâu rộng về một vấn đề chính là kỹ năng tư duy bậc cao. Điều này không tự nhiên mà có mà cần phải học, rèn luyện. Trẻ em nào cũng có thể học, rèn luyện khả năng tư duy bậc cao. Từ đó, các em có thể có những suy nghĩ logic, sáng tạo, biết giải quyết vấn đề, ra quyết định cũng như có những ý tưởng mới, khả năng xử lý, phân tích thông tin và lên kế hoạch cho tương lai của mình. Như vậy, khả năng tư duy bậc cao là hoạt động tư duy gắn liền với thực tiễn, với thực hành.
Một số cách giúp học sinh rèn luyện khả năng tư duy bậc cao như sau:
* Xử lý thông tin: Biết cách tìm những thông tin có liên quan, biết sắp xếp – xâu chuỗi – phân loại thông tin cũng như học cách so sánh thông tin, so thông tin tương phản và nhận diện, phân tích mối liên hệ.
* Đánh giá vấn đề: biết cách áp dụng các tiêu chí, xây dựng tiêu chí đánh giá cùng khả năng đánh giá giá trị của ý tưởng và thông tin.
* Lập luận: Rèn luyện cách lý giải các hành động – ý kiến, suy diễn, suy luận cùng khả năng phán đoán, ra quyết định, biết lập luận bằng những ngôn ngữ chính xác, thuyết phục.
* Tư duy sáng tạo: Rèn luyện khả năng đưa ra ý tưởng mới, lập giả định, tưởng tượng và xây dựng ý tưởng, tìm kiếm giải pháp sáng tạo và đổi mới.
* Đặt câu hỏi: Rèn luyện khả năng đặt những câu hỏi định hướng, nghiên cứu cùng khả năng lên kế hoạch tìm hiểu, rút ra kết luậ, tiên liệu hiệu quả.
Cách dạy kỹ năng tư duy cho trẻ từ sớm cũng được áp dụng, chú ý trong lĩnh vực giáo dục. Nhưng chủ yếu là những câu hỏi ở dạng Có – Không với cách trả lời hoặc đúng hoặc sai. Do đó, những câu hỏi dạng câu cá không biết câu trả lời hoặc câu được cá gì sẽ có tác dụng khởi gợi trí tò mò, tưởng tượng ở trẻ tốt hơn.
Tóm lại tư duy là gì đã được trả lời với nhiều thông tin liên quan trong các phần của bài viết. Hy vọng bạn đã có những kiến thức mà mình cần sau khi đọc những nội dung chia sẻ trên đây.
>> Đọc thêm:
15/07/2022
13/07/2022
14/06/2022
03/06/2022