1. Tổng quan về sinh sản vô tính

1.1. Sinh sản vô tính là gì?

Muốn hiểu rõ sinh sản vô tính ở thực vật thì trước hết bạn phải làm rõ được khái niệm sinh sản vô tính là gì?

Khác với sinh sản hữu tính, sinh sản vô tính là hình thức không có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái. Vì không có sự xuất hiện của giao tử đực cho nên các cá thể con khi sinh ra sẽ giống nhau và giống với cá thể mẹ.

1.2. Làm rõ khái niệm sinh sản vô tính ở thực vật là gì?

Hiểu rõ khái niệm sinh sản vô tính là gì, bạn sẽ nhanh chóng nhận định được bản chất của hình thức sinh sản vô tính ở thực vật.

Tương tự như trên, sinh sản vô tính ở thực vật vẫn là hình thức không có sự xuất hiện của cá thể đực, trong đó cá thể con sinh ra giống giống và hoàn toàn giống mẹ.

Hình thức này hoàn toàn không liên quan tới sự giảm phân hay nhiễm sắc thể, các cá thể con sẽ được di truyền chính xác và trở thành bản sao của cá thể mẹ. Tuy nhiên hình thức này vẫn có trường hợp ngoại lệ là tự thụ phấn.

Theo một định nghĩa chính xác và đơn giản hơn, sinh sản vô tính ở thực vật chính là kiểu sinh sản mà không cần hợp nhất của các giao tử với nhau. Hình thức này thường xuất hiện ở các tế loại sinh vật đơn bào như sinh vật nguyên sinh, vi khuẩn hay vi khuẩn cổ. Ngoài ra cũng xuất hiện ở một số loài nấm hoặc thực vật thuộc dạng sinh sản vô tính.

Các sinh vật nhân sơ hầu hết sinh sản theo hình thức vô tính, dạng sinh vật này được sinh ra theo cơ chế chuyển gen hàng ngang như kết hợp, tải nạp hay chuyển hóa.

Với các sinh vật đa bào và động vật thì có thể sinh sản theo hình thức sinh sản hữu tính.

2. Các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật bạn đã biết?

Sinh sản vô tính là gì và những hình thức sinh sản vô tính chính là kiến thức cơ bản trong bộ môn sinh học. Tin chắc là dù bạn có là học sinh khá môn sinh thì qua thời gian bạn cũng sẽ quên đi ít nhiều mảng kiến thức này.

Vậy để giúp bạn hồi tưởng lại phần kiến thức thú vị này, vieclam123.vn sẽ chia sẻ đến bạn một số thông tin về hình thức sinh sản vô tính theo nội dung bên dưới, tìm hiểu ngay để cập nhật bạn nhé.

2.1. Hình thức sinh sản mọc chồi

Một hình thức xuất hiện khá phổ biến trong sinh sản vô tính ở thực vật đó chính là mọc chồi. Theo đó, các tế bào sẽ được sinh ra bằng cách phân chia tế bào và đâm chồi.

Khi phân chia tế bào, sẽ có sự xuất hiện tế bào mẹ và tế bào con, trong đó tế bào mẹ sẽ lớn hơn tế bào con, bạn có thể bắt gặp dạng sinh sản mọc chồi này dưới dạng men bánh mì.

Ví dụ: Thủy tức là sinh vật có hình thức sinh sản mọc chồi. Theo đó, các tế bào thủy tức con được sinh ra sẽ lớn lên và phát triển. Khi trưởng thành thì sẽ tách khỏi cơ thể mẹ và tiếp tục sinh sôi và phát triển.

Ngoài ra, sinh sản mọc chồi còn được xuất hiện ở một số loài ký sinh như Toxoplasma gondii.

2.2. Hình thức sinh sản phân tách

Sinh sản phân tách hay còn gọi là kiểu sinh sản phân đôi, một trong những hình thức khá phổ biến trong sinh sản vô tính ở thực vật.

Cụ thể, kiểu sinh sản này sẽ diễn ra trong quá trình cơ thể mẹ phân tách làm đôi (2 cơ thể con), thường thấy ở sinh vật nhân sơ và sinh vật nhân chuẩn.

Ví dụ: Vi khuẩn và vi khuẩn cổ, các sinh vật nguyên sinh hoặc nấm đơn bào

Những loài sinh vật này cũng có thể sinh sản bằng hình thức sinh sản hữu tính nhưng rất hiếm.

Trong sinh sản phân tách còn có hình thức sinh sản đa phân, theo kiểu sinh sản này thì phần nhân của tế bào mẹ sẽ được chia thành nhiều lần và tạo thành nhiều nhân con bằng cách nguyên phân.

Các tế bào nhân con sẽ được tạo thành từ việc tách các tế bào chất của tế bào mẹ, đây là hình thức thường gặp phổ biến ở trùng bào tử hoặc tảo,...

Giai đoạn phát triển của kiểu sinh sản đa phân bao gồm: Đoạn trứng - Tạo thoi trùng - Tạo hợp tử.

2.3. Hình thức sinh sản phân mảnh

Sinh sản vô tính theo kiểu phân mảnh chính là kiểu sinh sản mà cơ thể con được tạo thành từ 1 phần của cơ thể mẹ. 

Khi đó mỗi mảnh sẽ tạo thành một cá thể đầy đủ và trưởng thành, kiểu sinh sản này thường phổ biến ở một số loài sinh vật như giun đốt, sao biển, nấm, turbellaria hay thực vật khác.

2.4. Hình thức sinh sản sinh dưỡng

Hình thức sinh sản sinh dưỡng chính là một trong những hình thức phổ biến thường gặp trong sinh sản vô tính ở thực vật. Theo đó, sự phát sinh tế bào tử sẽ được hình thành trong suốt vòng đời của nhiều sinh vật đa bào, mỗi quá trình này đều được gọi là sự phát sinh bào tử.

Một số loại tảo và thực vật tiến hành tạo bào tử thông qua quá trình giảm phân, đây chính là lý do dẫn đến sự hình thành bào tử đơn bộ hơn là những giao tử.

Một số trường hợp ngoại lệ là động vật hoặc các loại sinh vật nguyên sinh thì thường giảm phân ngay sau khi thụ tinh.

3. Sinh sản vô tính ở thực vật và vai trò của nó

Việc sinh sản vô tính có vai trò vô cùng quan trọng đến đời sống thực vật và con người, cụ thể:

Với thực vật, việc sinh sản vô tính giúp cho các loài thực vật có thể phát triển và tồn tại theo đặc trưng của từng loài.

Với con người, ngoài việc duy trì được tính trạng tốt, nhân giống cây trồng nhanh, thông qua sinh sản vô tính mà con người còn tạo được những giống cây trồng khỏe, không sâu bệnh.

Bên cạnh đó nhờ có sinh sản vô tính mà giúp tăng hiệu quả kinh tế trong lĩnh vực nông nghiệp đồng thời có thể phục sinh các giống cây trồng quý và hiếm.

4. Sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính có ưu - nhược điểm gì?

Hình thức sinh sản vô tính ở thực vật có gì khác biệt so với hình thức sinh sản hữu tính, hãy cùng tôi tìm hiểu qua nội dung sau đây nhé:

4.1. Ưu - nhược điểm của hình thức sinh sản vô tính

Với sinh sản vô tính, một số ưu điểm phải công nhận là:

- Các tế bào con sinh ra sẽ giống tế bào mẹ, ít nhất là mặt di truyền

- Chỉ cần 1 cơ thể gốc có thể tạo ra nhiều cơ thể con giống nhau

- Một cá thể độc lập vẫn có thể tạo ra nhiều tế bào con, điều này rất thích hợp đối với những loài có mật độ thấp

- Việc sinh sản và nhân giống ra nhiều tế bào con chỉ diễn ra trong thời gian ngắn

- Sinh sản vô tính tạo ra nhiều cá thể mới dễ dàng thích nghi với môi trường sống, đồng thời ít biến động nên tạo nên quần thể nhanh chóng

Bên cạnh mặt ưu điểm thì hình thức sinh sản vô tính cũng có những hạn chế nhất định như là không có đa dạng về mặt di truyền, khi thay đổi điều kiện môi trường sống thì rất dễ chết, mà là chết hàng loạt, thậm chí cả quần thể sẽ bị tiêu diệt trong thời gian ngắn.

4.2. Ưu - nhược điểm của hình thức sinh sản hữu tính

Ở hình thức sinh sản hữu tính, sự tiến hóa sẽ thể hiện rõ rệt hơn so với hình thức sinh sản vô tính. Cụ thể, nó giúp sản sinh ra các tế bào mơi đa dạng về chủng loại, di truyền và thích nghi với nhiều kiểu môi trường sống khác nhau.

Tuy nhiên, ở kiểu sinh sản này thì thường không có lợi trong trường hợp mật độ quần thể thấp do khả năng nhân giống khó và chậm hơn so với hình thức sinh sản vô tính.

Vừa rồi là những thông tin xoay quanh hình thức sinh sản vô tính, mong rằng ngoài khái niệm sinh sản vô tính là gì thì bạn đọc còn thâu tóm nhiều vấn đề liên quan khác. Hãy đồng hành cùng vieclam123.vn để cập nhật những thông tin hữu ích khác trong những bài viết tiếp theo nhé.