1. Thông tin chung về kế toán sáng tạo

1.1. Khái niệm kế toán sáng tạo là gì

Trong tiếng Anh, kế toán sáng tạo là “creative accounting”. Thuật ngữ này nói đến quá trình kế toán sử dụng kiến thức, phương pháp kế toán, nguyên tắc kế toán nhằm mục đích điều chỉnh những con số trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Khi thực hiện xong quá trình này thì những con số đó sẽ được công nhận và được hợp pháp hóa trong việc thể hiện tính chất cũng như kết quả kinh doanh của doanh nghiệp đó. Hành vi này ở Việt Nam còn được gọi là “quản trị lợi nhuận” bởi tác động mà nó đem lại là sự phản ánh về mặt lợi nhuận thu được của doanh nghiệp.

Đúng với bản chất tên gọi, kế toán sáng tạo chính là việc vận dụng một cách sáng tạo, linh hoạt các thủ thuật, kỹ thuật nhằm biến tấu các thông tin về số liệu trong báo cáo tài chính sao cho phù hợp nhất. Đây sẽ là sự tác động tới những người đọc báo cáo tài chính, có nhu cầu tìm hiểu về hiệu quả hoạt động của công ty, đồng thời giảm thiểu được tối đa các nghĩa vụ mà công ty phải thực hiện. Khi mà kết quả và hiệu quả thực tế chưa phát huy được tác dụng thì sự thay đổi trong số liệu theo cách có lợi nhất sẽ mang đến khá nhiều tín hiệu cho doanh nghiệp, nhất là việc thu hút đầu tư hay mong muốn có được những đánh giá tích cực dựa trên báo cáo tài chính.

Những thủ thuật thường gặp ở kế toán sáng tạo có thể kể đến như: Aggressive Accounting, Earning Management, Income Smoothing hay Fraudulent Reporting,...

Về cơ bản thì dù gọi là kế toán sáng tạo hay quản trị lợi nhuận thì cả hai thuật ngữ này đều hướng tới việc điều chỉnh về số liệu lợi nhuận thông qua quá trình làm thay đổi số liệu doanh thu, chi phí bằng công cụ kế toán. Dựa trên những quy định cụ thể mà sự điều chỉnh này sẽ có thể ngăn chặn hoặc mở ra một cánh cửa mới nhằm giúp cho nhà quản trị đạt được những mục đích về lợi nhuận.

1.2. Bản chất và tác động của kế toán sáng tạo

Kế toán sáng tạo trong kế toán thực tế là một quá trình mà ở đó, phản ánh rõ ràng được sự tích cực và tiêu cực trong bản chất thực hiện. Cụ thể thì những tác động tích cực và tiêu cực của kế toán sáng tạo ra sao?

1.2.1. Những tác động tiêu cực

Về bản chất thì kế toán sáng tạo chính là quá trình làm đẹp số liệu chứ không hề phản ánh một cách thực tế về hoạt động của doanh nghiệp. Do vậy mà tùy theo mục đích thì doanh nghiệp có thể cải biến số liệu nhằm đáp ứng được nhu cầu của mình. Tuy nhiên, khi sự chênh lệch được tạo ra là quá lớn thì sẽ dẫn đến rất nhiều hệ lụy phía sau. 

- Khi báo cáo thể hiện lợi nhuận cao hơn so với thực tế

Nhìn vào một báo cáo tài chính của doanh nghiệp, khi lợi nhuận mang lại rất cao nhưng không đúng với thực tế sẽ mang đến niềm tin một cách không chân thực. Điều này sẽ ảnh hưởng tới uy tín của doanh nghiệp trên thị trường hoạt động cũng như lâu dài sẽ khó khăn hơn trong quá trình tìm kiếm nhà đầu tư hay đối tác tiềm năng cho mình.

- Khi báo cáo thể hiện lợi nhuận thấp hơn thực tế

Trường hợp này sẽ áp dụng với những doanh nghiệp có quá trình hoạt động ổn định, phát triển và doanh thu cao. tuy nhiên, con số trên báo cáo tài chính lại thấp hơn so với thực tế, điều này sẽ ảnh hưởng tới lợi ích của các cổ ông cũng như người lao động của doanh nghiệp. Đây chính là hành vi lấp liếm và cố tình thực hiện để chiếm lợi cá nhân.

Về cơ bản, cho dù ở trường hợp nào thì kế toán sáng tạo một cách quá mức sẽ gây ra những thiệt hại khôn lường tới nền kinh tế của một quốc gia cũng như của chính doanh nghiệp đó. Nhất với những nghĩa vụ của doanh nghiệp với ngân sách nhà nước cần phải được thực hiện ổn định, tránh gây ra sự sụt giảm không đáng có để dẫn tới các hậu quả khó kiểm soát.

1.2.2. Những tác động tích cực

Thực tế thì bản thân kế toán sáng tạo không hoàn toàn mang ý nghĩa tiêu cực. Quá trình này được sáng tạo ra với mục đích tích cực là thúc đẩy cũng như kích cầu cho sự đầu tư về tiềm năng phát triển của doanh nghiệp. 

Điều này có nghĩa là khi lợi nhuận của doanh nghiệp được làm đẹp hơn thì sự chú ý của các nhà đầu tư cũng sẽ lớn hơn. tất nhiên, sự đẹp đó cần dựa trên tình hình và tiềm năng thực tế của doanh nghiệp. Tức là nhà đầu tư hoàn toàn có thể tin tưởng vào kết quả này dựa trên những nguồn lực mà doanh nghiệp đã có. Đây chính là cơ sở niềm tin mà doanh nghiệp đưa ra trước nhà đầu tư.

Kế toán sáng tạo sẽ giúp doanh nghiệp có thể thúc đẩy quá trình hoạt động một cách tích cực và hiệu quả hơn. Thông qua sự điều chỉnh về số liệu có khả năng, doanh nghiệp sẽ biết được mình cần tập trung phát triển mảng nào, nhà đầu tư nên đầu tư vào hoạt động nào. Từ đó mang đến những sự hiệu quả cũng như các mục tiêu về lợi nhuận một cách tốt nhất.

2. Phương pháp thực hiện kế toán sáng tạo

Để thực hiện kế toán sáng tạo thì các phương pháp áp dụng khá đa dạng. Đó có thể là phương pháp về doanh thu, về vốn hóa, về ghi nhận tài sản hay các khoản nợ phải trả.

- Phương pháp làm ảnh hưởng đến thời gian ghi nhận doanh thu và chi phí

Là phương pháp kế toán tạo ra sự ảnh hưởng về thời gian ghi nhận chi phí và doanh thu. Từ đó tạo nên sự ảnh hưởng về thời điểm ghi nhận lợi nhuận. Kế toán viên sẽ lựa chọn một hoặc một số phương pháp áp dụng để cho phép doanh thu có thể được ghi nhận một cách sớm hơn, đồng thời chuyển dịch ghi nhận về chi phí sau đó. Kết quả sẽ làm tăng về lợi nhuận của báo cáo trong kỳ và ngược lại.

- Ghi nhận chi phí và ước tính kế toán

Thông qua việc điều chỉnh về thời điểm ghi nhận chi phí muộn hơn hoặc sớm hơn để có thể làm giảm hay tăng chi phí của niên độ hiện hành.

Một số loại chi phí có thể áp dụng và thực hiện việc chuyển dịch này như bảo hiểm hỏa hoạn, giá trị của công cụ được phân bổ nhiều kỳ, chi phí sửa chữa, quảng cáo, bảo hành,... Các loại chi phí này có thể thực hiện việc ghi nhận vào niên độ phát sinh hay phân bổ cho một số kỳ nhất định.

- Chọn thời điểm mua hoặc bán

Một trong những yếu tố có sức ảnh hưởng tới lợi nhuận kế toán chính là việc lựa chọn thời điểm mua, bán hay chuyển nhượng tài sản cố định. Với quá trình này, nhà quản trị có thể chủ động trong việc lựa chọn thời điểm và tính toán các mức chi phí. Từ đó có thể đẩy nhanh hoặc làm chậm đi việc ghi nhận về lợi nhuận thua lỗ hay tăng nhanh.

Tùy thuộc vào tình hình thực tiễn của doanh nghiệp cũng như các quy định về kế toán mà kế toán sáng tạo sẽ được áp dụng và triển khai sao cho phù hợp nhất. 

Trên đây chính là các thông tin cơ bản về kế toán sáng tạo. Hy vọng rằng bài viết đã gửi tới bạn những thông tin hữu ích nhất và giúp bạn hiểu được kế toán sáng tạo là gì.