1. Kế toán dồn tích là gì? Những nội dung của kế toán dồn tích

1.1. Kế toán dồn tích là gì?

Kế toán dồn tích (hay Accrual Accounting) là một trong số 6 phương pháp kế toán tài chính cơ bản. Kế toán dồn tích được sử dụng để ghi nhận doanh thu bán hàng hóa hoặc dịch vụ của một công ty trước khi công ty nhận được khoản thanh toán cho hàng hóa hoặc dịch vụ đó. Kế toán dồn tích cũng ghi nhận các khoản chi phí phát sinh trước khi công ty thanh toán cho các khoản chi phí này.

Nói một cách dễ hiểu hơn thì kế toán dồn tích ghi nhận mọi khoản doanh thu hoặc chi phi phát sinh trên giấy tờ, sổ sách mà không cần quan tâm giao dịch tiền mặt cho các khoản doanh thu và chi phí đó đã được tiến hành hay chưa.

Kế toán dồn tích thường được so sánh với kế toán tiền mặt như là hai phương pháp kế toán trái ngược nhau. Điểm khác biệt dễ thấy nhất đó là kế toán tiền mặt chỉ ghi nhận doanh thu và các khoản chi phí sau khi đã phát sinh giao dịch tiền mặt.

Kế toán dồn tích hoạt động dựa trên nguyên tắc khớp doanh thu và chi phí tại thời điểm giao dịch xảy ra thay vì khớp doanh thu và chi phí tại thời điểm phát sinh giao dịch tiền tệ. Bằng phương pháp này, kế toán trong doanh nghiệp có thể kết hợp dòng tiền vào ra ở hiện tại với dự kiến dòng tiền vào tra trong tương lai. Trên cơ sở đó, kế toán trưởng trong doanh nghiệp có thể báo cáo chính xác hơn về tình hình tài chính hiện tại của doanh nghiệp.

Ngoại trừ cá nhân, hộ doanh nghiệp và các doanh nghiệp siêu nhỏ, kế toán dồn tích được coi là phương pháp kế toán tiêu chuẩn trong các doanh nghiệp còn lại.

1.2. Lợi ích của phương pháp kế toán dồn tích

Như đã đề cập đến trong phần trước, phương pháp kế toán dồn tích cho phép doanh nghiệp có một cái nhìn tổng quan hơn về tình hình tài chính tại một thời điểm cụ thể. Tuy vậy, phương pháp này tương đối phức tạp do yêu cầu phải ghi nhận và đối chiếu doanh thu, chi phí khi mà giao dịch mới chỉ được “chốt” trên giấy tờ, sổ sách. Điều này có nghĩa là nếu giao dịch bị hủy bỏ vì một nguyên nhân nao đó thì kế toán sẽ phải ghi chép và tổng kết lại lần nữa. Chưa kể những trường hợp đền bù hợp đồng, bổ sung hợp đồng, phát sinh thêm những điều kiện hay giao dịch khác…

Càng ngày các giao dịch làm ăn càng trở nên phức tạp hơn, bởi vậy nếu áp dụng các phương pháp kế toán khác thì công ty không thể xác định được nhanh chóng và chính xác tình hình tài chính tại một thời điểm. Chính vì thế, phương pháp kế toán dồn tích được xem như tiêu chuẩn áp dụng trong hầu hết các doanh nghiệp.

Hơn nữa có nhiều giao dịch làm ăn có tính chất quan trọng ảnh hưởng đến tình hình tài chính của công ty. Vì vậy, những giao dịch này cần phải được liệt kê trong báo cáo tài chính của chu kỳ kế toán trong đó các giao dịch này phát sinh.

Kế toán tài chính giúp các doanh nghiệp quản lý tốt hơn dòng tiền vào ra tại thời điểm lập báo cáo tài chính và dự kiến dòng tiền vào ra trong tương lai. Từ đó doanh nghiệp có kế hoạch quản lý tốt hơn các nguồn lực hiện tại và xây dựng chiến lược kinh doanh trong giai đoạn tiếp theo.

1.3. So sánh kế toán dồn tích và kế toán tiền mặt

1.3.1. Thời điểm ghi nhận chi phí và doanh thu

Điểm khác biệt cơ bản và dễ nhận thấy nhất giữa kế toán dồn tích và kế toán tiền mặt là ở thời điểm ghi nhận dòng tiền vào ra kèm theo các giao dịch. Khác với kế toán dồn tích, kế toán tiền mặt cho ghi nhận các giao dịch khi phát sinh trao đổi bằng tiền mặt. Với những doanh nghiệp bán hàng hoặc trữ hàng tồn kho theo hình thức tín dụng, kế toán dồn tích là phương pháp bắt buộc phải sử dụng.

1.3.2. Đối tượng áp dụng

Kế toán tiền mặt thường được áp dụng trong các doanh nghiệp nhỏ, hàng hóa sản xuất đến đâu bán ra hết đến đó và không có kho dự trữ hàng.

Ngược lại, kế toán dồn tích phù hợp với những doanh nghiệp lớn, có kết cấu phức tạp. Doanh nghiệp kiểu này đủ lớn để có thể hạch toán mà không cần phân biệt giao dịch thanh toán trực tiếp và giao dịch bán chịu. Hơn nữa, những doanh nghiệp kiểu này thường xuyên phát sinh giao dịch hàng tồn kho.

1.3.3. Ưu điểm và hạn chế

Phương pháp kế toán tiền mặt rất dễ dàng áp dụng. Tuy nhiên nếu như giao dịch có phát sinh giao dịch trong kỳ kế toán mà bên bán hoặc bên mua chưa thanh toán tiền thì phương pháp kế toán tiền mặt không thể kiểm soát được chính xác doanh thu thực tế của doanh nghiệp.

Ngược lại, phương pháp kế toán dồn tích thường có số lượng bút toán phức tạp hơn nhiều so với phương pháp kế toán tiền mặt, đặc biệt là trong các doanh nghiệp lớn. Nếu kế toán viên mắc phải bất kỳ sai sót nhỏ nào cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Hơn nữa, báo cáo doanh thu dựa trên cơ sở dữ liệu được cung cấp từ phương pháp kế toán dồn tích cũng ghi nhận cả những giao dịch chưa được thanh toán tiền mặt. Vì thế nếu không theo dõi cần thận có thể bỏ sót khá nhiều chênh lệch giữa doanh, chi phí trên giấy tờ và thực tế. Điều này có thể dẫn đến thiếu vốn đầu tư cho dự án mới.

2. Nên áp dụng kế toán dồn tích hay kế toán tiền mặt?

Nội dung báo cáo tài chính sẽ khác nhau khi áp dụng phương pháp kế toán dồn tích hoặc kế toán tiền mặt. Đồng thời, nội dung báo cáo với các cơ quan quản lý và Nhà nước cũng có sự khác biệt rất lớn.

Thực tế chứng minh phương pháp kế toán dồn tích có những ưu điểm vượt trội hơn so với phương pháp kế toán tiền mặt. Các nhà quản lý tài chính ưa thích phương pháp kế toán dồn tích hơn bởi phương pháp này cung cấp thông tin tài chính đầy đủ và chính xác hơn.

Các doanh nghiệp lớn có hoạt động kinh doanh phức tạp không thể áp dụng phương pháp kế toán tiền mặt mà phải áp dụng phương pháp kế toán dồn tích. Ngược lại với những doanh nghiệp có quy mô nhỏ thì phương pháp kế toán tiền mặt phổ biến hơn bởi sự đơn giản của phương pháp này.

Như vậy, phương pháp kế toán dồn tích giúp phản ánh đầy đủ và chính xác sự biến động của dòng tiền trong doanh nghiệp, giúp khớp doanh thu và chi phí trong một giao dịch làm ăn. GAAP cũng thừa nhận sự ưu việt hơn của kế toán dồn tích so với kế toán tiền mặt. Hiện nay các doanh nghiệp trên thế giới đều áp dụng phương pháp kế toán dồn tích nhằm quản lý tốt hơn tình hình tài chính.