Cách 1: giới thiệu tác giả, tác phẩm
Tác giả: Lê Minh Khuê
Tác phẩm: “Những ngôi sao xa xôi là tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, khắc họa thành công hình ảnh những cô gái trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.
Cách 2: Dẫn dắt từ một số câu thơ về nhiệt huyết của người trẻ tuổi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc.
“Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước
Mà lòng phơi phới dậy tương lai”
(Theo chân Bác_Tố Hữu)
“Những buổi vui sao cả nước lên đường
Xao xuyến bờ tre từng hồi trống giục”
(Đường ra mặt trận_Chính Hữu)
“Tôi vẫn theo đường rừng mải miết vượt Trường Sơn
Hôm nay trên đường đi đánh Mỹ”
(Hoàng Phủ Ngọc Tường)
“Những thế hệ hôm nay đánh Mỹ
Tuổi anh hùng đã bốn ngàn năm”
(Lê Anh Xuân)
“Ôi Tổ Quốc ta yêu như máu thịt
Như mẹ cha ta như vợ, như chồng
Ôi Tổ Quốc nếu cần ta chết
Cho mỗi ngôi nhà ngọn núi con sông”
(Chế Lan Viên)
Đó là những câu thơ về một thời kháng chiến chống Mỹ của dân tộc, một thời gian khổ nhưng cũng hết sức oanh liệt, hào hùng, đáng tự hào với những con người sẵn sàng cống hiến tuổi xuân và sức trẻ. Ta cũng bắt gặp những con người tràn đầy nhiệt huyết của tuổi trẻ như thế trong truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê. Tiêu biểu cho vẻ đẹp của tuổi trẻ ấy là nhân vật Phương Định đã được khắc họa hết sức thành công.
*Hoàn cảnh sáng tác: Truyện ngắn được sáng tác năm 1970,khi cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc đang ở giai đoạn ác liệt, gian khổ nhất.
*Tóm tắt câu chuyện: Tác phẩm nói về 3 cô gái thanh niên xung phong ở tổ trinh sát mặt đường là Phương Định, Nho và chị Thao, với nhiệm vụ chính là phá bom, công việc vô cùng gian nan, vất vả, nhưng ở các cô gái vẫn hiện lên vẻ đẹp của người thanh niên trẻ nhiệt huyết, lạc quan và yêu đời. Tác phẩm ca ngợi những con người đã đóng góp thầm lặng vào cuộc kháng chiến của dân tộc, đồng thời cũng đề cao tinh thần đồng đội, tinh thần yêu nước.
*Phân tích nhân vật Phương Định
-Phương Định là một cô gái can đảm, gan dạ kiên cường, thể hiện qua các chi tiết:
+Xuất thân là cô gái Hà Thành không quen làm nhiệm vụ ở chiến trường nhưng Phương Định lại xung phong sống và làm việc ở cao điểm giữa vùng trọng tuyến trên tuyến đường Trường Sơn.
+Công việc phá bom là công việc vất vả, nguy hiểm, ngày ngày chạy trên cao điểm bạn ngày, hết trận bom phải ra đo hố bom và nếu cần thì phải phá bom=> nhưng ở Phương Định lại toát lên sự gan dạ, không hề sợ hãi mà luôn sẵn sàng làm những công việc được giao.
+Cô đã quen với công việc và luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, hành động phá bom thuần thục, chuẩn xác.
+Cuộc sống nơi chiến trường cũng hết sức gian khổ, họ phải uống nước suối trong bi đông, tắm ở suối, ngủ trong hầm, thứ giải trí duy nhất của họ là một cây đàn bán dẫn nhỏ để nghe nhạc và tin tức, khó khăn thiếu thốn đủ bề nhưng họ không hề than trách mà luôn sẵn lòng hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.
=>Sự khốc liệt của chiến tranh không cho phép bất kỳ ai được yếu đuối, và Phương Định đã tự rèn luyện cho mình ý chí kiên cường như vậy để từ một cô gái yếu đuối trở thành một người trẻ kiên cường, người anh hùng trong kháng chiến.
-Không những là một cô gái trẻ kiên cường, Phương Định còn là một người có tinh thần lạc quan, yêu đời
+Cô có cái nhìn rất khác về công việc hiểm nguy chiến trường và cái chết.
+Phương Định còn là người biết yêu thương, chăm sóc đồng đội là Nho và chị Thao. Cô lo lắng, sốt ruột khi đồng đội đi làm nhiệm vụ chưa về, cô nhận ra nét đẹp ở những người bạn nơi chiến tuyến, như Nho có vẻ đẹp dễ thương “nhẹ, mát như một que kem trắng”, cô còn hiểu và đồng cảm với tâm trạng của chị Thao. Khi Nho bị thương, Phương Định đã rửa cho Nho bằng nước đun sôi, tiêm cho em và chăm sóc em như một người y tá thành thục mọi thao tác và hết lòng vì công việc.
-Vẻ đẹp của tâm hồn mơ mộng, trong sáng, lãng mạn của một cô gái trẻ
+Cô luôn nhớ tới những kỉ niệm tuổi thơ, một thời học sinh hồn nhiên, mơ mộng, luôn tự mình tìm được những điều thú vị trong cuộc sống và trong công việc. Những kỉ niệm về những tháng ngày sống cùng mẹ trong một căn buồng nhỏ bên một con phố yên tĩnh ở Hà Nội làm dịu mát tâm hồn của cô gái trẻ trong cảnh khốc liệt nơi chiến trường.
Tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm
Giá trị nội dung: Truyện ngắn đã xây dựng thành công nhân vật Phương Định với những nét độc đáo về tính cách, tiêu biểu cho lớp trẻ Việt Nam thời kì kháng chiến chống Mỹ của dân tộc. Tiêu biểu cho nét đẹp đó là nhân vật Phương Định, một cô gái trẻ hồn nhiên, yêu đời, lạc quan nhưng cũng hết sức kiên cường và có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc.
Giá trị nghệ thuật: Lê Minh Khuê đã sử dụng nghệ thuật xây dựng qua điểm nhìn, ngôn ngữ và nghệ thuật miêu tả tính cách một cách độc đáo, ngôn ngữ trần thuật phù hợp. Tác phẩm được kể từ ngôi thứ nhất càng làm cho tính cách nhân vật được bộc lộ một cách chân thực nhất.
Mở rộng: Một số câu thơ viết về những nhân vật trẻ trong thời kì kháng chiến chống Mỹ tiêu biểu:
Những thành phố ta lại kéo còi báo động
Trời khu Tư pháo sáng chúng đốt trên trên sông Ngân
đôi lứa
Trên Ngưu Lang, Chức Nữ chăn trâu cắt cỏ, may dệt
thêu thùa
Đốt trên sao Vịt, sao Thần Nông triệu năm chỉ biết chuyện làm ăn”
(Chế Lan Viên)
Dọn dẹp bếp hót tro, nhặt những chân ghế bàn còn lại
Mẹ nhìn phân biệt bằng yêu thương
Cái chum đang còn đựng được, miếng gương có thể soi gương
(Sự sống chẳng bao giờ chán nản-Xuân Diệu)
Vừa đi vừa hát vui như Tết
Con suối lên dây gẩy bài then
(Bếp nhà trời-Y Phương)
Bước chân lên đường đánh Mỹ thời kì ấy là những chàng trai, cô gái đang ngồi trên ghế nhà trường, những tâm hồn trong trẻo, giàu ước mơ, khát vọng. Họ vào chiến tuyến và mang trong mình những kỉ niệm đẹp đẽ về người mẹ, người chị, bạn bè, mái trường thân yêu. Sống giữa mưa bom, bão đạn họ cũng có những lo lắng của riêng mình, có những giây phút yếu lòng, trái tim cũng rung lên khi nghe tiếng súng nổ, thần kinh cũng căng ra khi quan sát bom, nhưng trên tất cả vẫn là những tình cảm bạn bè, đồng đội cao đẹp, tinh thần kiên cường, bất khuất đã giúp họ chiến thắng hiểm nguy.
Họ thật sự xứng đáng là những con người Việt Nam đáng tự hào nhất “đẹp nhất”:
“Những con người Việt Nam đẹp nhất
Biết căm thù và biết yêu thương”
(Tố Hữu)
Lê Minh Khuê là một trong những nhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ, bà được đánh giá là nhà văn độc đáo với những tác phẩm truyện ngắn. Những chủ đề về cuộc sống nơi chiến trường, bom đạn đặc biệt là những người anh hùng thầm lặng trên tuyến đường Trường Sơn luôn được ngòi bút của ông hướng đến. “Những ngôi sao xa xôi” là tác phẩm ngợi ca tinh thần dũng cảm những cô gái thanh niên xung phong đã chiến đấu hết mình về Tổ Quốc, là thế hệ trẻ tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ đầy bom đạn. Bên cạnh đó tác giả cũng nói đến vẻ đẹp tình đồng đội thắm thiết của những cô gái trẻ nơi chiến trường, điển hình là nhân vật Phương Định.
Tuổi trẻ của bà là người đã từng chứng kiến mưa bom, bão đạn trên những con đường Trường Sơn trải qua biết bao gian khổ, khó khăn, mất mát và hi sinh của những chiến sĩ nơi đây. Chính vì thế, những ngòi bút của bà khi hướng về những con người, cuộc sống nơi đây hiện lên rất chân thực, xúc động. Đọc “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê chắc hẳn người đọc sẽ có những ấn tượng sâu đậm về nhân vật Phương Định. Phương Định là một cô gái trẻ dũng cảm, có tâm hồn trong trẻo, giàu mộng mơ và khá nhạy cảm, là một nữ thanh niên xung phong có tinh thần trách nhiệm và có tình đồng chí sáng ngời. Cảm nhận được đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp của nhân vật Phương Định cũng chính là việc bạn đã hiểu và cảm nhận được nét đẹp của tác phẩm.
Phân tích nhân vật Phương Định
Phương Định là một cô gái trẻ có nét đẹp tâm hồn sáng ngời, cô gái sẵn sàng rời bỏ cuộc sống nhàn hạ nơi phồn hoa đô thị để lên với chiến trường đầy gian khổ với mong muốn góp phần phục vụ kháng chiến, phục vụ đất nước. Mặc dù cuộc sống nơi chiến trường rất khó khăn, chuyện sống chết chỉ trong gang tấc nhưng Phương Định vẫn giữ trong mình tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, trong trẻo của tuổi trẻ đầy lạc quan, yêu đời, tinh thần đồng đội sâu sắc và đặc biệt là tinh thần chiến đấu quả cảm, kiên cường.
Lý tưởng sống cao đẹp và tinh thần dũng cảm được thể hiện rõ nét qua nhân vật Phương Định. Điều này được thể hiện rõ nét qua chi tiết khi mới ra khỏi ghế nhà trường trung học phổ thông, cô gái trẻ này không ngại gian khó, nguy hiểm đã xung phong ra mặt trận, nghe theo tiếng gọi của con tim, đi theo tiếng gọi của Tổ Quốc. Chúng ta có thể thấy nhân vật Phương Định là một cô gái không tiếc thân mình, nguyện dâng hết tuổi trẻ, thanh xuân, cuộc đời cho đất nước và mang trong mình lý tưởng cao đẹp để chiến đấu. Lý tưởng cao đẹp của cô gái trẻ ấy gợi cho chúng ta nghĩ ngay đến những câu thơ trong bài “Sao chiến thắng” của Chế Lan Viên:
“Ôi Tổ quốc...
...ngọn núi, dòng sông...”
Với tâm hồn trong sáng và đầy lạc quan cô gái, khung cảnh nơi đây bỗng trở nên thật giản “đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần...”, “thần kinh căng... sẽ nổ”. Cái chết và cái nguy hiểm luôn luôn rình rập ở khắp mọi nơi, công việc phá bom chưa bao giờ là dễ dàng, ấy vậy mà những cô gái vẫn lạc quan, bình thản và nói với giọng đầy hóm hỉnh “Quen rồi, mỗi ngày chúng tôi phá bom đến mấy lần”. Hiện thực thì luôn khó khăn, khốc liệt nhưng lại hiện lên qua giọng điệu hóm hỉnh của những cô gái xung phong khiến cho tác phẩm trở nên hấp dẫn và thu hút người đọc.
Lê Minh Khuê rất khéo léo trong việc lồng những ngữ điệu bình thản và trong lời thoại của nhân vật để toát lên sự lạc quan, tinh thần dũng cảm, biết hi sinh của nhân vật. Cụ thể là, khi đối mặt với nguy hiểm, Phương Định cùng với những cô gái xung phong khác đều hết sức coi nhẹ việc hy sinh và mất mát của bản thân “Tôi bây giờ vẫn còn... viện quân y”. Chúng ta còn có thể thấy rõ được tinh thần quả cảm và không sợ hy sinh của Phương Định cũng như những có gái xung phong kia. Điều này được thể hiện rõ nét qua một lần phá bom được tác giả miêu tả cụ thể, chân thực và tinh tế đến từng cảm giác. Không khí nơi chiến trường đầy sự căng thẳng, khung cảnh thật sự tàn khốc nhưng Phương Định lại luôn mang trong mình tâm lý lạc quan, yêu đời, đầy nữ tính của một cô gái “Có ánh mắt của các chiến sĩ dõi theo mình”. Chính lòng tự trọng đã kích thích thêm phần dũng cảm trong con người cô: “Tôi đến gần quả bom,... bước tới”. Khi đang phá bom những cảm nhận của nhân vật về sự sống chết trở nên rõ rệt hơn, lưỡi xẻng chạm phải những quả bom, tạo ra những tiếng động sắc đến gai người,... qua những tiếng động ấy nhân vật đã cảm nhận được cái chết đang cận kề, chuyện sống chết chỉ trong tích tắc, từng cảm giác bỗng trở nên sắc nhọn hơn thể hiện qua chi tiết “Vỏ bom đang nóng lên, một dấu hiệu chẳng lành”.
Khi cảm nhận về nhân vật Phương Định, chúng ta có thể khẳng định cô là nữ thanh niên xung phong có lý tưởng sống cao đẹp và tinh thần dũng cảm, tâm hồn trong sáng, lạc quan và yêu đời, là cô gái anh hùng dân tộc. Đây cũng chính là những nét tính cách điển hình của những cô gái xung phong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Hồn nhiên, mơ mộng và tinh nghịch là tính cách nổi bật của Phương Định. Bên cạnh lý tưởng sống cao đẹp, tinh thần chiến đấu kiên cường thì cô gái này còn có nét tính cách mộng mơ, hồn nhiên, trong sáng. Phương Định từng là một nữ sinh thanh lịch của đất Hà thành, từng có một thời áo trắng ngây thơ, hồn nhiên. Ngay giữa chiến trường khốc liệt, khó khăn, dữ dội nhưng những hoài niệm về thời học sinh luôn sống trong tâm hồn cô. Phải chăng chính điều này đã khiến cho cô luôn mang trong mình tinh thần lạc quan, vô tư trên chiến trường nơi cái chết luôn rình rập. Những giây phút căng thẳng nơi cao điểm kết thúc, cô luôn thở phào nhẹ nhõm, tâm hồn cô như lạc vào một thế giới khác “nằm dài trên nền đất ẩm... lung tung”. Phương Định còn là một cô gái mê âm nhạc, cô thích nhiều bài hát với nhiều chủ đề khác nhau. Tiếng hát của cô thể hiện tâm hồn bay bổng, lãng mạn, lạc quan mang lý tưởng sống, khát khao về quê hương về tình yêu tuổi trẻ, sự bình yên,...
Cũng như những cô gái mới lớn khác, Phương Định mang trong một tâm hồn nhạy cảm, quan tâm đến vẻ đẹp bên ngoài của mình. Phương Định biết mình đẹp nên rất thích ngắm mình trong gương, khi biết mình được các anh để ý cô có một chút kiêu ngầm. Cô thấy vui và rất tự hào về điều đó, nhưng không bao giờ biểu lộ những điều đó mà thường tỏ ra kín đáo trước đám đông. Có thể thấy, nhà văn Lê Minh Khuê thật tinh tế khi tạo nên nét kiêu ngầm riêng cho nhân vật Phương Định. Đó là tâm lý chung của những cô gái mới lớn khi nhận thức được vẻ đẹp của mình. Nét tâm lý đời thường, rất con gái ấy đã khiến cho nhân vật trong tác phẩm của Lê Minh Khuê trở nên gần gũi, chân thực và đáng yêu. Đặc biệt, vẻ đẹp tâm hồn ấy còn được bộc lộ sâu sắc khi cơn mưa đá ập đến. Dường như cơn mưa đá đến đã cuốn trôi đi những căng thẳng, ngột ngạt, mệt mỏi tan biến. Cũng là cơn mưa đá đó đã khiến cho tâm hồn của Phương Định sống lại với nhiều kỉ niệm, đó là những kỷ niệm về gia đình, về tuổi thơ và về quê hương. Tất cả những kỷ niệm ấy đồng xuất hiện, vừa thực vừa ảo, vụt lên trong tâm trí một cách lẫn lộn, vừa gần gũi mà lại vừa xa xôi. Chính những hồi ức ấy đã tiếp thêm sức mạnh cho cuộc đời cô đi qua những tháng ngày khó khăn, đầy hiểm nguy của cuộc sống nơi chiến trường.
Là một người giàu tình cảm với đồng chí đồng đội. Phương Định là cô gái luôn biết quan tâm đến mọi người, biết yêu thương, san sẻ với những đồng đội của mình. Khi thấy Nho và Thao lên cao điểm chưa về, Phương Định rất lo lắng. Phương Định, Nho và Thao như những chị em trong gia đình với bao tình cảm, yêu thương gắn bó, đùm bọc lẫn nhau.
Với Phương Định, chị Thao hiện lên với hình ảnh hết sức kiên cường, táo bạo, bất chấp nỗi sợ hãi để hoàn thành nhiệm vụ. Còn đối với Nho, Nho hiện lên trong suy nghĩ của Phương Định là một cô gái của tổ trinh sát “nhẹ mát như một cây kem trắng”. Khi Nho bị thương, Phương Định đã hết sức lo lắng, quan tâm, chăm sóc cho Nho như tình chị em ruột thịt thể hiện qua các hành động: pha sữa trong cái ca sắt, rửa vết thương cho Nho bằng nước đun sôi, ...
Bên cạnh đó, chúng ta cũng thấy rõ tình cảm của cô dành cho tất cả những người chiến sĩ mà cô gặp trên đường ra mặt trận. Đối với Phương Định những con người đẹp nhất chính là những con người can đảm, thông minh và cao thượng, mặc lên mình bộ quân phục với ngôi trao trên mũ. Qua đây chúng ta có thể thể tình đồng chí, đồng đội của Phương Định thật bao la, đáng cảm mến là thứ tình cảm cao cả, thiêng liêng.
Để đem đến sự thành công cho tác phẩm Lê Minh Khuê đã sử dụng nghệ thuật xây dựng hình tượng trong truyện nổi bật nhất là nhân vật Phương Định. Có thể thấy, qua nhân vật Phương Định trong tác phẩm, người đọc đã phần nào thấy được tài năng của tác giả. Để có thể xây dựng được hình tượng nhân vật cô gái này, nhà văn đã sử dụng nghệ thuật trần thuật, đặt nhân vật chính của mình vào nhân vật tự kể chuyện. Chính điều này đã khiến cho việc miêu tả tâm lí nhân vật trở nên thật tinh tế. Giọng kể của nhân vật chính đã làm cho tác phẩm có giọng điệu, ngôn ngữ hết sức tự nhiên, chân thật, trẻ trung và rất nữ tính như chính tính cách của nhân vật.
Văn học thời kì kháng chiến chống Mỹ, đã có rất nhiều tác giả viết về nữ thanh niên xung phong, song chỉ có ngòi bút của Lê Minh Khuê với tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” đã làm nổi bật lên tâm hồn những cô gái xung phong, quả cảm trong chiến đấu, mang trong mình tầm hồn trong sáng, hồn nhiên, vô tư và đầy lạc quan, bên cạnh đó còn có tình đồng chí đồng đội gắn bó với nhau sâu sắc. Cảm nhận về nhân vật Phương Định giúp cho các bạn đọc thấy được hình ảnh đại diện cho thế hệ trẻ Việt Nam đã sống và hy sinh không tiếc nuối thanh xuân, tuổi trẻ cho quê hương, cho đất nước.
Phương Định, Nho, chị Thao, mười cô gái ngã ba Đồng Lộc hay biết bao những cô gái xung phong khác trên tuyến đường Trường Sơn đầy bom đạn sẽ sống mãi trong lòng bạn đọc. Vẻ đẹp tâm hồn của những cô gái mở đường tỏa sáng giống như những vì sao lấp lánh trên bầu trời sáng mãi trong lòng dân tộc.
Chiến tranh đã đi xa, thế nhưng khi đến với tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” chắc hẳn người đọc được sống lại với những khoảnh khắc hào hùng của năm tháng ấy. Qua đây, chúng ta cũng có thể cảm nhận được những nét đẹp của nhân vật Phương Định tiêu biểu cho lớp trẻ yêu nước thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
>> Xem thêm:
15/07/2022
13/07/2022
14/06/2022
03/06/2022