1. Mâm ngũ quả là gì bạn có biết?

Một thứ không thể bỏ qua mỗi dịp năm hết tết đến trên bàn thờ gia tiên cần có mâm ngũ quả để trang trí. Mâm ngũ quả được bày trang trí trên bàn thờ không những lan toả khắp nơi không khí tết đến mà còn giữ một ý nghĩa hết sức quan trọng. Khái niệm mâm ngũ quả là chỉ một mâm gồm toàn cái cây gồm sự khác nhau về các loại quả với số lượng là 5 khi tới ngày tết Nguyên Đán sẽ được bày biện trang trí. Mâm ngũ quả sẽ thường được chưng trên bàn tiếp khách và chủ yếu là trên bàn thờ tổ tiên.

Việc bày biện trang trí những loại trái cây này thể hiện gia chủ có ước nguyện thông qua màu sắc, tên gọi cũng như cách trang trí và sắp xếp chúng. Khi ngày tết đến thời đại bây giờ nó không còn đơn thuần là mang ý nghĩa tâm linh mà còn có nhiều ý nghĩa cho việc trang trí khác với suy nghĩ phong tục ngày xưa.

2. Mâm ngũ quả đối với các vùng miền

2.1. Ý nghĩa chung của mâm ngũ quả

Thường sẽ được trưng các loại hoa quả trái cây khác nhau số lượng là 5 trong mâm ngũ quả và trong Kinh Vu Lan Bồn cũng được nhắc tới điều này với trái cây 5 màu là hình ảnh tượng trưng. Con số 5 đối với người dân Việt chúng ta đó là thể hiện niềm khao khát muốn ngũ phúc lâm môn.

Phú chính là nhiều của cải, tượng trưng cho sự giàu có. Quý thể hiện sự sang trọng trong phẩm chất, thọ nghĩa là sống lâu sống mãi tới trăm tuổi, Khang là mong sức khoẻ dồi dào, không bệnh tật, ninh mong muốn một cuộc sống an yên, bình an.

5 màu sắc trong mâm ngũ quả đối với Phật Giáo thị tượng trưng cho ngũ thiện căn chính là lòng  tin - tín căn, ý chí kiên trì - tấn căn, ghi nhớ - niệm căn, tâm không loạn - đinh văn, sáng suốt - huệ căn. Do đó sẽ có ý nghĩa nhất định đối với những loại trái cây được chưng trong dịp tết của mâm ngũ quả.

Quả dưa hấu, quả bưởi thể hiện sự tươi mát căng tròn hứa hẹn một năm mới may mắn, đầy đủ.

Trái quýt, trái hồng rực rỡ trong màu sắc đỏ cam thể hiện sự thành đạt và may măn cho một năm mới.

Trái lê: Ngụ ý cho mong muốn thuận lợi suôn sẻ trong mọi việc qua sự ngọt ngào của hương vị.

Trái lựu có nhiều hạt cũng thể hiện được niềm mong muốn con đồng cháu đán cả nhà đều vui.

Trái đào: tượng trưng cho ý nghĩa của việc thăng tiến công danh.

Mai cũng thể hiện ý nghĩa con gái hạnh phúc khi lấy chồng, trái táo đỏ có ý nghĩa đem lại phú quý. Ý nghĩa rồng mây gặp hội khi trang trí quả thanh long.

Hình trái đào tiên trong quả trứng gà thể hiện được ban xuống từ lộc trời.

Trong miền Nam thì tiếng gọi Dừa gần giống với từ vừa đem lại ý nghĩa đầy đủ không thiéu.

Sung ngụ ý trong mọi mặt muốn sung túc như tình yêu, công việc, sức khoẻ.

Đu đủ đem lại sự phồn thịnh, đầy đủ. Xoài theo tiếng miền tây có âm gần như xài cầu mong không rơi vào tình trạng thiếu thốn tiêu xài dư giả cả năm.

2.2. Sự khác nhau về cách bày mâm ngũ quả giữa các vùng miền

2.2.1. Mâm ngũ quả miền Bắc

Người dân miền Bắc suy nghĩ một mâm ngũ quả đúng chuẩn và đẹp cần có đầy đủ những loại hoa quả đầy đủ như bưởi, chuối xanh, sung, phật thủ, hồng, dứa, ớt, quất cảnh,..rực rỡ về màu sắc tuy nhiên cần có sự hài hảo, tuân theo quy luật ngũ ngành.

Màu trắng - kim, màu xanh lá - mộc, màu đen - thuỷ, màu đỏ - hoả, màu vàng - thổ.

Trong mâm ngũ quả miền Bắc chuối sẽ được bày theo nải cần phải là chuối xanh tượng trưng ý nghĩa đầm ấm, sum vầy, quần tụ. Tượng trưng ý nghĩa may mắn, giàu sang khi bưởi có màu vàng.

Một số gia đình sẽ lấy quả phật thủ để thay thế vị trí quả bưởi nó có vai trò lưu giữ phật, thần, gia tiên trong nhà để gia chủ được phù hộ. Mâm ngũ quả tổ điểm xung quang quả hồng, quả quất cảnh hay ớt đỏ vì nó có màu vàng, màu đỏ bắt mắt rực rỡ ngụ ý cho sự thành đạt may mắn. Mùi thơm của quả dứa thể hiện khát khao mong muốn một năm mới nhiều phúc lộc và an lành.

Mâm ngũ quả thường được người miền Bắc bày theo kiểu truyền thống đặt ngay bên dưới cùng để nó có vai trò giữ những quả trái cây bên cạnh. Tại giữa thì có thể đặt quả mãng cầu hay phật thử nhưng thường là bưởi kèm theo đó là những trái cây khác để xung quanh như táo, quýt, hồng thêm xen kẽ quất ớt vào chỗ trống.

2.2.2. Mâm ngũ quả miền Trung

Đất đai miền Trung không được màu mỡ vì thường gặp bão lũ, thiên tai hạn hán quanh nă nên trái cây không có nhiều. Do đó họ làm mâm ngũ quả rất đơn giản không có sự cầu kỳ có gì thì cúng đó miễn mình từ tâm, chân thành là được. 

Người miền Trung thường sử dụng một số loại quả như Dưa hấu, chuối, thanh long, dứa, mãng cầu, sung, quýt, cam….

2.2.3. Mâm ngũ quả miền Nam

Mâm ngũ quả được người miền Nam bày với mong muốn năm tới mong ước sung túc, đủ đầy tương đương với những loại quả sau: Dừa, sung, mãng cầu, xoài, đu đủ. Ngoài ra thì một số loại hoa quả người miền Nam không thờ cúng vì nó có những cách phát âm mang ý nghĩa xấu tiêu cực như lê sẽ là bổ bể, lê lết, dễ thất bại, chuối thì là chúi nhủi, không có sự phất lên khi làm ăn, cam hay quýt lại còn mang ý nghĩa quýt làm cam chịu.

Cách trang trí phổ biến nhất của người miền Nam đối với mâm ngũ quả đó là xoài, dừa, đu đủ cho trước lên âm vì nó khá nặng và có hình dáng to để đỡ các loại quả khác sau đó các quả còn lại được bày lần lượt lên sau.

3. Khi bày mâm ngũ quả ngày tết cần tránh điều gì?

3.1. Rửa hoa quả sạch trước khi bày

Nhiều người suy nghĩ thông thường rằng cần phải làm cho các loại hoa quả bóng loáng sáng đẹp trước khi bày mâm ngũ quả nhưng điều đó lại hoàn toàn không tốt vì nó sẽ làm cho thời gian chưng ngắn đi vì trái cây dễ bị héo nhanh. Vì thế bạn chỉ cần sử dụng các loại giấy ướt lau sạch các vết bẩn trên vỏ của những loại hoa quả đó tiếp theo để tạo lên lớp bóng loáng đẹp cực kỳ thì có thể phết lên một lớp dầu ăn mỏng cho đẹp hơn.

3.2. Chưng quá số lượng 5 quả

Hiện nay có rất nhiều loại trái cây hoa quả phong phú và đa dạng tuy nhiên không phải do đó mà bạn lại bày lên mâm ngũ quả tất cả các loại quả đó. Có khá nhiều người muốn bày nhiều hơn số lượng cho phép mà suy nghĩ đơn giản cũng không ảnh hưởng gì. Mặc dù vậy bạn cần chú ý rằng chỉ bày quả cần thiết lên mâm ngũ quả đúng số lượng chứ không nên đặt thêm bất cứ thực phẩm nào khác hay loại hoa nào khác.

3.3. Chọn không đúng số lượng quả

Khi mang nải chuối đi chưng thì các quả trên nải phải đều hướng lên giống như một hình dáng bàn tay đang xoè ra để nâng đỡ các quả còn lại. Phải chọn nải chuối có số lương quả lẻ để có thể bao bọc hứng lộc cho tất cả thành viên trong gia đình. Khi chọn quả hãy chọn quả đều nhau, mập và dài, quả to, trơn da quả, có màu xanh nhạt hay vàng chanh, thoang thoảng có mùi thơm của mùi chanh tươi.

Để có được một mâm ngũ quả tươi mới, đẹp để được lâu thì trong khâu chọn lựa nên kỹ càng cẩn thận trong dịp tết đến sẽ có nhiều hàng hoá do đó trong khâu mua hàng phải có sự sáng suốt.

Nên chọn quả vừa mới chín tới để bày được lâu và có màu sắc tươi tắn.

Chọn quả còn cuống và lá, không bị trầy xước, không bị dập, quả chắc tay.

Quả sẽ bị hỏng và nhanh héo nếu rửa quả sẽ để lại đọng nước.

Vừa rồi chúng tôi đã giúp bạn đọc hiểu được khái quát mâm ngũ quả là gì và cách bày mâm ngũ quả với các vùng miền khác nhau. Chúc bạn sẽ chọn được mâm ngũ quả phù hợp với điều kiện kinh tế, vùng miền để cho gia đình mình thêm may mắn trọn vẹn trong ngày tết sum vầy nhé.