Giáo dục là gì là điều mà chúng ta sẽ đi tìm hiểu để nhận chân được rõ ràng nhất một từ tưởng như rất quen thuộc, đơn giản mà hàm chứa rất nhiều nội dung.
MỤC LỤC
Đầu tiên, chúng ta phải đi tìm hiểu khái niệm của từ giáo dục và những nghĩa liên quan trước khi tìm hiểu vào các nội dung khác.
Giáo dục là cách học tập kiến thức, thói quen và kỹ năng của con người có tính chất truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác qua hình thức đào tạo, nghiên cứu và giảng dạy. Giáo dục có thể do người khác hướng dẫn, có thể do mỗi người tự học. Tức là những trải nghiệm cá nhân của con người với những suy nghĩ, hành đồng và cảm nhận sẽ được coi là giáo dục. Đối với một con người, việc giáo dục sẽ trải qua nhiều giai đoạn tương ứng khác nhau như giáo dục mầm non, giáo dục tiểu học >> trung học >> đại học.
Từ “giáo dục” dịch ra tiếng Anh là “Education”. Từ “giáo dục” trong tiếng Việt gồm từ “giáo” nghĩa là dạy dỗ, từ “dục” nghĩa là nuôi dưỡng. Vậy từ “giáo dục” có nghĩa là dạy dỗ, nuôi dưỡng bao gồm trí – dục, thể - dục, đức – dục.
Từ “education” có nguồn gốc từ tiếng ēducātiō của tiếng La-tinh có nghĩa là nuôi dạy, nuôi dưỡng. Trong đó từ ēdūcō có nghĩa là tôi đào tạo, tôi giáo dục.
Như vậy, từ giáo dục xuất hiện trong xã hội loài người từ lâu, giúp loài người phát triển hơn so với các loài động vật khác. Giáo dục giúp con người có trí tuệ cũng như giảm bớt được tính bản năng của loài nên tiến hóa hơn so với các loài động vật khác trên Trái đất. Ngày nay, nhiều chính phủ thừa nhận quyền được giáo dục của mỗi người. Liên Hiệp Quốc ban hành Công ước Quốc tế về các Quyền kinh tế, Xã hội và Văn hóa trong điều 13 vào năm 1966 có nội dung công nhận quyền giáo dục cho tất cả mọi người.
Trong thực tế, ở hầu khắp các quốc gia, trẻ trong độ tuổi nhất định thường bắt buộc phải tới trường. Ngày nay, hình thức giáo dục có nhiều thay đổi so với trước, đặc biệt ở những nước phát triển, cha mẹ có thể chọn cho con học ở nhà, học từ xa, học trực tuyến… đều được chấp nhận giá trị bằng cấp đạt được như nhau.
Giáo dục có mục tiêu cung cấp, trang bị kiến thức, kỹ năng cũng như rèn luyện đạo đức, nhân cách và lối sống cho con người để hòa nhập với cộng đồng của mình. Có thể nói, mục tiêu giáo dục tương ứng với mỗi thời đại nhất định trong quá trình phát triển xã hội, bao gồm một hệ thống các yêu cầu xã hội cụ thể, các chuẩn mực của một hình mẫu nhân cách cần hình thành ở một người được giáo dục nhất định. Đối với các giai đoạn phát triển xã hội, mục tiêu giáo dục cũng có nhiều thay đổi.
Theo đó, người ta phân chia ra làm 3 loại mục tiêu giáo dục trên thế giới.
Đó là con người được dạy những kiến thức, kỹ năng, thói quen để hình thành nên một mẫu người theo tiêu chuẩn, đáp ứng yêu cầu của xã hội. Mục tiêu này được xem là lỗi thời vì tính áp đặt, làm thui chột tiềm năng, sự sáng tạo của cá nhân trong mỗi người. Ở Việt Nam, nước ta đang hướng tới mục tiêu giáo dục này, giống như các nước Liên xô cũ trước kia.
Mục tiêu này hướng tới phát triển cá nhân của người học được áp dụng phổ biến ở nước Mỹ, các nước phương Tây trong giai đoạn 1970 – 1980. Mục tiêu này tạo điều kiện cho mỗi người có thể tự do phát triển nhưng mặt trái của nó là quá tự do và buông thả.
Đây là mục tiêu kết hợp giữa truyền thống – cá nhân. Hiện nay, nhiều nền giáo dục tiên tiến trên thế giới đang áp dụng mục tiêu giáo dục này nhằm hạn chế những nhược điểm và phát huy ưu điểm của 2 mục tiêu ở trên. Mục tiêu này đang được áp dụng phổ biến trong giáo dục ở các nước Âu – Mĩ.
Giáo dục có vai trò rất quan trọng đối với mỗi con người, có thể nói làm nên sự tiến bộ, tiến hóa của loài người so với các loài động vật khác. Có giáo dục, con người sẽ có trí tuệ, có thể học những kiến thức, kỹ năng để làm tốt một việc nào đó. Giáo dục không chỉ giúp tạo ra một con người mà còn góp phần đổi mới xã hội thông qua những hoạt động, suy nghĩ của các cá nhân trong đó. Tóm lại, giáo dục giúp một người có thể hòa nhập vào cộng đồng thông qua các mối quan hệ, hoạt động của bản thân, qua công việc làm.
Thông qua việc trang bị những kiến thức, kỹ năng cho con người, giáo dục giúp một người sống có trách nhiệm hơn với bản thân, gia đình và xã hội. Với giáo dục của mình, con người có khả năng giải quyết vấn đề, có kiến thức về khoa học – xã hội để thích ứng với hoàn cảnh tự nhiên và xã hội tốt nhất.
Hiện nay, hệ thống giáo dục chính quy tồn tại nhiều cấp học đào tạo khác nhau tương ứng với từng giai đoạn phát triển của con người. Tùy vào từng quốc gia và cấp học, chương trình học của các bậc học sẽ có nội dung khác nhau tùy vào mục đích của hệ thống giáo dục. Chúng ta cùng khảo sát qua chương trình giáo dục theo các cấp học và loại hình giáo dục nhé.
Cấp học này áp dụng cho học sinh dưới 6 tuổi để các em có những kiến thức cơ bản, chuẩn bị bước vào cấp tiểu học. Những năm học này rất quan trọng đối với sự hình thành tư duy và nhân cách của trẻ.
Giáo dục tiểu học áp dụng cho trẻ em từ 5,6 tuổi với lớp 1,2,3,4,5 hay hơn tùy vào quy định của mỗi quốc gia. Đây là bậc học tiếp theo sau của hệ mầm non, có vai trò giúp hình thành năng lực trí tuệ, thể chất và nhân cách cho trẻ. Đây là cấp thấp hơn trung học cơ sở, mà ở miền Bắc trước kia gọi là phổ thông cơ sở cấp I. Ở nước ta, hệ tiểu học sẽ kéo dài 5 năm và cuối cùng là kỳ thi tốt nghiệp. Nhưng từ năm 2005 – 2006, đã bãi bỏ kỳ thi này.
Giáo dục trung học (Secondary Education) là hệ giáo dục tiếp theo của giáo dục tiểu học. Đây là giai đoạn học thường mang tính bắt buộc ở hầu hết các nước. Một số khác chỉ bắt buộc giáo dục tiểu học và giáo dục cơ bản. Giáo dục trung học gồm có trung học cơ sở (gọi là cấp 2) và trung học phổ thông (gọi là cấp 3).
+ Giáo dục trung học cơ sở kéo dài 4 năm từ lớp 6 đến lớp 9. Điều kiện học sinh cần phải hoàn thành chương trình học mới được học tiếp lên cấp 2.
+ Giáo dục trung học phổ thông kéo dài 3 năm tính từ lớp 10 đến lớp 12. Điều kiện học sinh sẽ phải tốt nghiệp cấp 2 mới được học lên cấp 3.
Giáo dục đại học (Higher Education) là giáo dục bậc cao trong các trường đại học, cao đẳng, học viên. Điều kiện học sinh phải tốt nghiệp cấp 3. Ở bậc đại học, sinh viên được dạy cả lý thuyết và kỹ năng thực hành hay giáo dục chuyên nghiệp với nhiều chuyên ngành khác nhau và được cấp bằng hoặc chứng chỉ khi hoàn thành khóa học.
Đây là loại hình giáo dục dành cho những người bị khuyết tật. Ban đầu, hình thức giáo dục này do các thầy thuốc, gia sư giáo dục thực hiện. Giáo dục đặc biệt chú trọng giảng dạy tùy vào từng cá nhân cụ thể với những kỹ năng, kiến thức cần đến trong cuộc sống. Trước kia, giáo dục đặc biệt chỉ dành cho những trẻ em bị khuyết tật nặng nhưng nay mở rộng có bất kì ai cảm thấy khó khăn trong học tập đều được chấp nhận.
Giáo dục nghề là các khóa học về các nghề riêng để người học có thể thực hành, làm việc sau khi tốt nghiệp. Người học sẽ được đào tạo thực hành, lý thuyết về một nghề nhất định, thường là phi học thuật. Giáo dục nghề rất đa dạng ngành nghề để lựa chọn từ kế toán, điều dưỡng, kỹ thuật, nghề thủ công, luật pháp. Hệ này có thể áp dụng ở bậc trung học, sau trung học… đều được.
Ngoài ra còn có các hình thức đào tạo khác như giáo dục thay thế, giáo dục mở và giáo dục trực tuyến… Trong đó, giáo dục mở giúp những người không tiếp cận được với hệ đào tạo chính quy có thể đi học kiến thức cho bản thân. Giáo dục trực tuyến (e-learning) sẽ cho phép người học qua máy tính để học khóa học hay chương trình đào tạo nào đó rất thuận tiện, đang phát triển mạnh trong xã hội hiện nay.
Nói chung, có nhiều hình thức giáo dục dành cho mọi người ngày nay, dành cho những đối tượng riêng với những điều kiện và nội quy kèm theo.
Con người được giáo dục qua nhiều hình thức khác nhau từ do người khác hướng dẫn như thầy cô, cha mẹ hay tự học bằng những trải nghiệm của bản thân. Tất cả những điều đó sẽ được mỗi người cảm nhận, suy nghĩ, tác động tới hành động, cư xử, góp phần làm nên tính cách của mỗi người. Dưới đây là những lợi ích của giáo dục đối với mỗi người.
* Tự lập cho bản thân
Giáo dục có thể giúp một người có thể tự lập, suy nghĩ độc lập. Khi tự lập, con người sẽ tự do về tài chính và quan trọng hơn là khôn ngoan hơn, chủ động hơn trong mọi quyết định của cuộc đời mình.
* Biết lựa chọn cuộc sống an toàn và bình yên hơn cho mình
Giáo dục làm cho chúng ta hiểu biết hơn, biết phân biệt được đúng sai, biết nhận thức được những hành vi, việc làm của mình sẽ dẫn tới những hậu quả nào. Từ đó giúp học có lối sống tốt, tránh xa những hành vi sai trái vi phạm đạo đức hay pháp luật. Nếu không có kiến thức, họ sẽ không phân biệt được điều đó dễ dẫn tới những hành vi sai trái mà không tự ý thức được. Do đó, giáo dục con người là yếu tố quan trọng giúp tạo nên xã hội hòa bình.
* Biết chọn cuộc sống ổn định, hạnh phúc
Cuộc sống rất rộng lớn so với tầm nhìn của một người. Do đó muốn có hạnh phúc, bạn cần được giáo dục để biết thế nào là đủ. Nếu chỉ chạy theo tham vọng, bạn sẽ không bao giờ có cuộc sống hạnh phúc và ổn định cho bản thân mình mà chỉ cả đời chạy theo đạt được những điều mình mong muốn không bao giờ thỏa mãn. Do đó, giáo dục rất cần thiết đối với một người để có một tương lai tươi sáng, cuộc sống ổn định và an toàn hơn.
* Thu nhập
Khi giáo dục tốt, bạn sẽ có kiến thức chuyên môn, khả năng học tập và tiếp thu tốt hơn. Đặc biệt nếu bạn có bằng cấp cao, cơ hội việc làm lương cao sẽ nhiều hơn nên tạo ra cho bạn một thu nhập tốt trong xã hội. Do đó, đảm bảo cho bạn cuộc sống thoải mái hơn, có thể lo cho người thân, gia đình của mình.
* Sự bình đẳng
Giáo dục của con người cũng nhằm hướng tới sự công bằng, bình đẳng trong xã hội. Bởi theo quyền con người quốc tế, ai cũng có quyền bình đẳng với mọi người. Do đó, giáo dục giúp mỗi người có thể tự nhận thức được điều đó, xóa bỏ những thành kiến phân biệt trong xã hội tốt hơn, cũng như có những hành động, suy nghĩ giúp cải thiện điều đó.
Đặc biệt, giáo dục là cơ hội tốt nhất cho những người nghèo có thể vươn lên khẳng định bản thân trong công việc, có thể tự kiếm tiền, có một cuộc sống tốt đẹp hơn. Thêm nữa, phụ nữ được giáo dục tốt sẽ ý thức được quyền tự chủ của mình hơn so với nam giới trong gia đình và xã hội.
* Sự tự tin
Những người có giáo dục cao thường tự tin hơn về bản thân mình cũng như dễ dàng thể hiện cá tính, suy nghĩ của bản thân. Người không được giáo dục thường thiếu tự tin nên sẽ khó khăn hơn khi thể hiện quan điểm, ý kiến của mình. Với sự tiếp thu kiến thức kỹ năng đã được công nhận giá trị, người có giáo dục sẽ tự tin hơn.
* Tránh những thói xấu
Những thói hư tật xấu luôn tồn tại trong xã hội bên cạnh những mặt tốt. Do đó, con người luôn cần được giáo dục để có khả năng tránh những thói xấu, làm chủ được bản thân, có lối sống lành mạnh mà đem sức khỏe, trí tuệ đóng góp cho xã hội, lo cho gia đình. Những người không được giáo dục sẽ dễ dàng bị lừa gạt, lợi dùng hay bị tước đoạt quyền lợi cuarminhf.
* Biết biến ý tưởng thành hiện thực
Với sự giáo dục, con người có kiến thức, kỹ năng để hành động tốt hơn, từ đó có thể biết mình thích gì và tìm cách thực hiện được nó. Có giáo dục hay nói cách khác là học hỏi từ những người đi trước, những kinh nghiệm, kiến thức được truyền lại sẽ giúp bạn đi nhanh hơn và đạt được thành quả.
* Góp phần vào ổn định xã hội
Xã hội loài người có những quy tắc riêng mà mỗi cá nhân đều phải tuân thủ làm theo trong một mức độ nhất định. Dù hiện nay, cái tôi, cái cá nhân luôn được đề cao để giải phóng con người, để con người được sống là chính mình nhưng vẫn có những quy tắc mà mỗi người phải thực hiện theo. Vì vậy, chúng ta đều đi học, làm việc và có một cuộc sống ổn định. Mỗi cá nhân sẽ đóng góp vào một xã hội vững mạnh, phát triển. Do đó, giáo dục giúp một người trở thành thành viên tốt trong cộng đồng và mong muốn làm cho mỗi cá nhân đóng góp vào thay đổi và phát triển chung của xã hội, cộng đồng mình.
* Tăng trưởng kinh tế
Những quốc gia có nền giáo dục cao thường là những nước phát triển, bình quân thu nhập đầu người cao hơn so với các quốc gia khác. Trong khi đó những quốc gia đang phát triển, kém phát triển, có nền giáo dục không cao, xã hội có nhiều người nghèo khổ, sống dưới mức nghèo khổ cao. Do đó, giáo dục rõ ràng có đóng góp quan trọng cho sự phát triển kinh tế của đất nước.
Như vậy, bất cứ ở thời đại nào, giáo dục luôn có vai trò quan trọng trong một cộng đồng, một xã hội hay của cả nhân loại. Giáo dục có tính kế thừa truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác tạo nên nền văn minh của nhân loại. Ngày nay cũng vậy, giáo dục chưa bao giờ hết qua trọng mà càng ngày được chú trọng hơn trong nền kinh tế tri thức có phạm vi toàn cầu.
Có nhiều yếu tố tác động đến giáo dục tạo nên những chương trình giáo dục khác nhau qua các thời đại. Môi trường xã hội và điều kiện giáo dục sẽ ảnh hưởng tới chất lượng, hiệu quả của công tác giáo dục. Sau đây chúng ta cũng điểm qua những yếu tố ảnh hưởng tới giáo dục sau đây.
* Môi trường kinh tế - xã hội: Đó là nền kinh tế, chính trị - xã hội, lao động việc làm, văn hóa, tâm lý xã hội và phong tục tập quán. Bởi người học thường chú ý tới cuộc sống xã hội để điều chỉnh cách học của mình như khả năng tìm được việc làm tốt, dễ dàng, nhu cầu học tập hay văn hóa cộng đồng ra sao.
* Chính sách và công cụ hỗ trợ giáo dục: Trong đó, ngân sách và chính sách là những yếu tố quan trọng trong giáo dục.
* Tài chính và cơ sở vật chất – thiết bị cho giáo dục: Chất lượng giáo dục được quyết định quan trọng bởi những yếu tố này. Trong đó, mặt tài chính rất quan trọng để giúp giáo dục phát triển.
* Giáo viên và người học: Người dạy, người hướng dẫn phải giỏi mới có sinh viên tốt. Có thể nói, giáo dục đạt được kết quả tốt khi có sự tham gia của người dạy – người học một cách tích cực. Họ là những nhân tố đóng vai trò động lực bên trong giúp giáo dục phát triển.
Nói chung, bàn về chủ đề giáo dục là gì xem ra rất rộng lớn. Trong bài viết này chúng ta đề cập tới một vài luận điểm để có cái nhìn rõ nhất về khái niệm này để hiểu tầm quan trọng và vai trò của giáo dục trong xã hội loài người.
>> Tham khảo thêm:
MỤC LỤC
15/07/2022
13/07/2022
14/06/2022
03/06/2022